ترجمه
مایه خیر و بركت و بلند مرتبه است آن (خدایى) كه فرمانروایى به دست اوست و او بر هر چیزى تواناست.
او كه مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید كه كدامیك از شما كار بهترى انجام مىدهید و اوست عزّتمند و آمرزنده.
نکته ها
علاوه بر این سوره، سوره فرقان نیز با كلمه «تبارك» آغاز شده است.
«تبارك» از مصدر «بركت» هم به معناى خیر پایدار است و هم به معناى بلند مرتبه ضمناً به محلى كه در آن آب جمع مىشود، «بِركه» مىگویند.
هدف از آفرینش انسان چیست؟
پاسخ: قرآن چهار هدف را براى آفرینش انسان بیان كرده است:
الف) عبادت كردن. در قرآن مىخوانیم: ما جن وانس را جز براى عبادت نیافریدیم. «و ما خلقت الجن والانس الاّ لیعبدون»(2)
ب) انتخاب راه صواب از ناصواب و رسیدن به رشد و كمال در سایه آزمایشهاى الهى: «خلق الموت و الحیاة لیبلوكم»
ج) رحمت بر مردم. قرآن هدف دیگر خلقت را رحمت خاص خداوند بر مردم ذكر مىكند و مىفرماید: (انسانها) براى آن آفریده شدند كه به رحمت خاص خداوند هدایت شوند: «الّا من رحم ربّك ولذلك خلقهم»(3)
كار «حَسَن» و نیك چه شرایطى دارد؟
كار نیك، كارى است كه از نظر هدف، زمان، مكان، ضرورت، تداوم، ابزار مورد استفاده، همكاران، بهره گیران، استقامت در كار، استحكام، نظم، آیندهنگرى در عمل، اولویتهاى مورد نیاز، نشاط، اعتدال، دقّت، سرعت و سلامت كار، مورد سنجش و برنامه ریزى قرار گرفته باشد و به دور از آفتهاى عجب، حبط، ریا و سمعه انجام پذیرد.
خداوند متعال هم در دنیا حكومت دارد: «بیده الملك» و هم در آخرت حاكم است. «الملك یومئذٍ للّه»(4)
خداوند، حاكم یگانه است: «لم یكن له شریك فى الملك»(5)، «بیده الملك» و حكومت او همراه با قداست است. «المَلك القدّوس»(6)
جلوههاى بركت خداوند هم در تكوین و آفرینش وجود دارد: «تبارك الّذى بیده الملك... خلق الموت و الحیاة» و هم در تشریع و قانونگذارى. «تبارك الّذى نزّل الفرقان»(7)
امام صادقعلیه السلام ذیل آیه فرمود: مراد عمل بیشتر نیست، بلكه مراد بهترین عمل است و آن انجام عمل است همراه با خشیت الهى و نیّت صادق و نیكوكارى.(8)
2) ذاریات، 56.
3) هود، 119.
4) حج، 76.
5) فرقان، 2.
6) جمعه، 1.
7) فرقان، 1.
8) كافى، ج 2، ص 16.
پيام ها
1- گرچه قرآن درباره خودش و پیامبرى كه بر وى نازل شده، كلمه «تبارك» را به كار برده است، ولى سرچشمه تمام بركات، خداوند و قدرت اوست. «تبارك الّذى بیده الملك و هو على كلّ شىء قدیر»
2- تمام قدرتها و حكومتها از بین رفتنى هستند، تنها حكومت خداوند ابدى است. «بیده الملك و هو على كلّ شىء قدیر»
3- حكومتهاى دنیا، جزیى، موقّت و محدود است و لذا بركت گستردهاى ندارد. «تبارك الّذى بیده الملك»
4- تقدیر مرگ و حیات، جلوهاى از حاكمیّت مطلق خداوند است. «بیده الملك... خلق الموت و الحیاة»
5 - حاكمان دنیایى، در همه امور قدرت ندارند، ولى خداوند حاكم و بر همه چیز قادر است. «بیده الملك و هو على كلّ شىءٍ قدیر»
6- مرگ به معناى فنا و نابودى نیست، بلكه امرى وجودى است كه آفریده شده و آن انتقال از این دنیا به دنیاى دیگر است. «خلق الموت»
7- آفرینش مرگ، آزمایشى براى ظهور صبر، و آفرینش حیات، آزمایشى براى ظهور شكر است. «خلق الموت والحیاة لیبلوكم»
8 - آفریدهها همه هدفمندند و هیچ چیز، عبث آفریده نشده است و خداوند انسان را براى تكامل انتخابى آفریده است. «لیبلوكم»
9- جوهره انسان در لابلاى گرفتارىها و تلخ و شیرینىها روشن مىشود. «خلق الموت والحیاة لیبلوكم»
10- آزمایش الهى براى مشخص شدن علم خداوند نیست، زیرا او همه چیز را از قبل مىداند؛ بلكه براى آن است كه عملى از ما صادر شود. «لیبلوكم ایّكم احسن عملاً» (مثل استادى كه معلومات شاگردش را مىداند، ولى او را امتحان مىكند تا استحقاق نمره شاگرد جلوه كند.)
11- ملاك عمل، كیفیّت است نه كمیّت. «أحسن عملاً» (نه «اكثر عملاً»)
12- آزمایش الهى همیشگى وبراى همه است. «لیبلوكم» (نشان استمرار است)
13- به خوب بودن كار، قانع نباشیم، باید بهترین كار انجام شود. «احسن عملاً»
14- تنها حكومت و قدرت خدا شكستناپذیر است. «بیده الملك... قدیر... هو العزیز»
15- عزّت و قدرت خداوند همراه با رأفت و رحمت است. «العزیز الغفور»
16- از شكست در آزمایشهاى الهى مأیوس نشوید، كه او بخشنده است. «الغفور»
توضيحات
سیماى سوره ملك
سوره ملك، آغازین سوره جزء بیست و نهم قرآن كریم است. این سوره از سورههاى مكّى و داراى سى آیه مىباشد. نام دیگر این سوره، «تبارك» است.
«مُلك» و «تبارك»، هر دو برگرفته از آیه اول است و به ترتیب به معناى «فرمانروایى» و «پر بركت» مىباشند.
محتواى این سوره به طور كلى شامل سه محور زیر است:
1. مباحثى در مورد مبدأ هستى، صفات خداوند، نظام شگفتانگیز خلقت، آفرینش هستى و انسان و ابزارهاى انسان براى شناخت.
2. بحث هایى درباره معاد، عذاب دوزخ و گفتگوى جهنمیان در قیامت.
3. تهدید كافران و ظالمان به عذابهاى دنیوى و اخروى.
در فضیلت این سوره آمده است: قرائت این سوره موجب نجات از عذاب قبر است.(1)
1) تفسیرنورالثقلین.