ترجمه
ستایش مخصوص خداوندى است كه آسمانها و زمین را آفرید و تاریكىها و روشنى را قرار داد، امّا كافران (دیگران را) با پروردگارشان برابر و همتا مىگیرند.
نکته ها
در تمام قرآن، واژهى «نور» مفرد و واژهى «ظلمات» به صورت جمع آمده است. اصولاً حقّ، یكى و راههاى باطل بسیار است. آرى نور، نشانهى وحدت و ظلمات، نشانهى پراكندگى است. «یعدلون» از «عدل»، به معناى همتاست.
اوّلین آیهى این سوره، به «آفرینش نظام هستى»، دوّمین آیه به «آفرینش انسان» و سوّمین آیه به نظارت بر «اعمال و رفتار انسان» اشاره دارد.
به فرمودهى حضرت على علیه السلام: این آیه، پاسخ به سه گروه از منحرفان است:
الف: «مادّیون» كه منكر آفرینش الهى و حدوث خلقتند. «خلق السماوات ...»
ب: «دوگانه پرستان» كه براى نور و ظلمت دو مبدأ قائلند. «جعل الظّلمات والنّور» [230]
ج: «مشركین» كه براى خداوند، شریك وشبیه قائلند. «ثمّ الّذین كفروا بربّهم یعدلون» [231]
امام موسىبن جعفرعلیهما السلام دربارهى «...بربّهم یعدلون» فرمودند: یعنى كافران، ظلمات و نور و جور و عدل را یكسان مىشمارند. [232]
230) اَوِستا«ى فعلى، اهریمن را خداى ظلمات و اهورا مزدا را خداى نور دانسته و میان آن دو تضادّ قائل است. تفسیر الكاشف.
231) تفسیر نورالثقلین.
232) تفسیر عیّاشى ؛ بحار، ج9، ص355.
پيام ها
1- خداوند هم از عدم به وجود آورده است، هم در موجودها، كیفیّات جدید و نوآورىهایى قرار مىدهد. (آفرینش ابتدائى «خَلَق» آفرینش تَبَعى «جَعَل»)
2- شریك دانستن براى خدا، نوعى انكار خدا وكفر به اوست. «الّذین كفروا بربّهم یعدلون»
توضيحات
سیماى سورهى انعام
این سوره، یكصد وشصت وپنج آیه دارد وهمهى آیاتش یكجا در مكّه و با تشریفات خاصّى نازل شده است. جبرئیل، این سوره را با بدرقهى هفتاد هزار فرشته بر پیامبر خدا صلى الله علیه وآله نازل كرد.
پیام اصلى آیات این سوره، مبارزه با شرك و دعوت به توحید است. از آنجا كه مشركان جزیرة العرب به اعتقاد خود، بعضى چهارپایان را حلال و برخى را حرام مىدانستند، قرآن در مقام مبارزه با اینگونه خرافات و باورهاى غلط، از آیهى 136 این سوره به بعد، احكامى را در مورد چهارپایان بیان مىدارد كه بدین جهت این سوره، «انعام» نام گرفته است.
روایاتى دربارهى فضیلت این سوره و نیز برآورده شدن حاجت به واسطهى تلاوت این سوره آمده است. از جمله از امام صادق علیه السلام نقل شده كه هر كس چهار ركعت نماز (با دو سلام) بخواند، آنگاه این سوره و سپس دعایى را قرائت كند، حاجاتش برآورده مىشود. (تفسیر اطیبالبیان.)
در هیچ سورهاى به اندازهى این سوره، كلمهى «قل» نیامده است. تكرار 44 بار این خطاب به پیامبر، شاید به خاطر آن است كه در این سوره، عقائد باطل و انحرافها و توقّعات بى جاى مشركان بیان شده و لازم است قاطعیّت در كار باشد. این مطلب بیانگر آن است كه پیامبرصلى الله علیه وآله مأمور است متن وحى را بىكم و كاست بگوید.