ترجمه
بگو: آنچه در آسمانها و زمین است براى كیست؟ بگو: براى خداوند است كه بر خود، رحمت را مقرّر كرده است. او قطعاً شما را در روز قیامت كه شكّى در آن نیست جمع خواهد كرد. كسانى كه خود را باختند (و با هدر دادن استعدادها، به جاى رشد، سقوط كردند) همانان ایمان نمىآورند.
نکته ها
موضوع وجوب رحمت بر خدا، در قرآن دوبار آنهم در این سوره (آیات 12 و54) آمده است.
جملهى «لاریب فیه»، هم دربارهى قرآن آمده است، هم دربارهى قیامت.
خداوند همان گونه كه بر ما تكالیفى واجب كرده است، وظایفى را هم بر خود مقرّر فرموده؛ از جمله: هدایت كردن: «اِنّ علینا للهدى» [250] ، رزق دادن: «على اللّه رزقها» [251] ، لطف كردن: «كتب على نفسه الرّحمة» [252] و پیروزى وغلبهى دین خدا: «كتب اللّه لاغلبنّ انا و رسلى» [253] ولى شرط بهرهمند شدن از رحمت الهى، رحم به بندگان است. چنانكه در حدیث آمده است: «مَن لایَرْحَم لا یُرحَم» [254]
سلمان از پیامبر صلى الله علیه وآله نقل كرده كه فرمود: رحمت خداوند، صد درجه است، یك درجهى آن، منشأ همهى الطاف الهى در دنیا شده است، خداوند در قیامت، با همهى صد درجه رحمت خود با مردم معامله خواهد كرد. [255]
قرآن، رحمت الهى را بر همه چیز شامل مىداند: «رَحمَتى وَسعت كلّ شىء» [256] و این رحمت، مصداقهاى فراوان دارد، از جمله:
باران: «ینزّل الغیث من بعد ما قنطوا وینشر رحمته» [257]
باد: «یُرسل الرّیاح بُشرىً بین یدى رحمته» [258]
شب و روز: «و مِن رَحمته جَعَل لكم اللیل و النّهار» [259]
پیامبر: «و ما أرسلناك الاّ رحمة للعالمین» [260]
قرآن: «هذا بصائر للنّاس و هُدىً و رحمة» [261]
تورات: «كتاب موسى اماماً و رحمة» [262]
آزادى: «فأنجیناه و الّذین معه برحمة منّا» [263]
علاقه به همسر: «و جعل بینكم مودّة و رحمة» [264]
گیاهان و میوهها: «فانظُر الى آثار رحمة اللّه كیف یُحیى الارض بعد موتها» [265]
پذیرش توبه: «لاتَقنطوا من رحمة اللّه» [266]
250) لیل، 12.
251) هود، 6.
252) انعام، 12.
253) مجادله، 31.
254) كنزالعمّال، ج3، ص162 وتفسیر فىظلالالقرآن.
255) تفسیر فىظلالالقرآن.
256) اعراف، 156.
257) شورى، 28.
258) اعراف، 57.
259) قصص، 73.
260) انبیا، 107.
261) جاثیه، 20.
262) هود، 17.
263) اعراف، 72.
264) روم، 21.
265) روم، 50.
266) زمر، 53.
پيام ها
1- یكى از شیوههاى تبلیغى كه پیامبر مأمور به آن است، طرح سؤال و جواب است. «قل لمن... قل للّه»
2- هستى بر اساس رحمت است و رحمت الهى بر همه چیز و همه جا گسترده است. «كتب على نفسه الرّحمة»
3- همان گونه كه آفریدههاى خدا در دنیا (مثل باد، باران، روز و شب، گیاهان...) رحمت است، معاد هم رحمت است. «لیجمعنّكم»
4- دلیل بر پا شدن قیامت، برخوردارى مردم از رحمت است. «كتب على نفسه الرّحمة لیجمعنّكم»
5 - گرچه رحمت الهى گسترده و لازم است، لكن گروهى خود را محروم مىكنند. «خسروا انفسهم»
6- به جاى استدلال، در پى هوا و هوس بودن و به جاى اولیاى خدا، سراغ طاغوت رفتن و به جاى ایمان و اعتقاد به آخرت، كفر ورزیدن و به جاى تسلیمِ نور، تسلیمِ نار شدن، خسارت عظیم كفّار است. (تمام آیه)