ترجمه
خداوند هركه را بخواهد هدایت كند، سینه‌اش را براى (پذیرش) اسلام مىگشاید و هر كه را (به خاطر اعمال وخصلتهاى خلافش) بخواهد گمراه كند، سینه‌اش را (از پذیرفتن ایمان) سخت قرار مىدهد، گویا به زحمت در آسمان بالا مىرود. خداوند این چنین پلیدى (كفر) را بر كسانى كه ایمان نمىآورند قرار مىدهد.
نکته ها
رسول خدا صلى الله علیه وآله فرمود: نشانهى شرح صدر چند چیز است: «الانابة الى دارالخلود والتجافى عن دار الغرور والاستعداد للموت قبل نزول الفوت» توجّه و گرایش خاضعانه به سوى آخرت و دورى از دنیاى حیلهگر و آمادگى براى مرگ قبل از آنكه فرصت را از دست بدهد. [470] امام سجاد علیه السلام نیز در شب 27 رمضان دعایى را كه متضمّن همین خواسته است، مكرّر مىخواند. [471]
مراد از هدایت و ضلالت الهى، فراهم كردن اسباب هدایت براى شایستگان و از بین بردن اسباب، براى نااهلان است.
منظور از «صدر»، روح و دل است. مراد از شرح صدر، گسترش افق عقل و فكر بلندى روح، براى پذیرش حقّ و هدایت است و این نیازمند گذشتن از هوسها و تمنیات دل است. آنكه شرح صدر نداشته باشد، همواره در لاك خود مىماند و بیرون نمىآید. نتیجهى شرحصدر، بصیرت و نورانیّت همراه با قلب رقیق و حقّپذیر است.
این آیه یكى از معجزات علمى قرآن است كه عوارض صعود به آسمان را بیان كرده و مىفرماید: كسى كه حاضر به پذیرش حقّ نگردد، روحش تنگ و كم ظرفیت مىشود، همانند كسى كه مىخواهد به آسمان برود كه به علّت سنگینى و فشردگى هوا و نبود اكسیژن، سینه‌اش تنگ و تنفّسش سخت مىشود.
امام رضا علیه السلام فرمود: نشانهى سعهصدر، تسلیم خدا بودن، اطمینان به او داشتن و دلگرم شدن به وعدههاى الهى است و نشانه ضیقصدر، تردید و اضطراب است. [472]
از سنّتهاى الهى آن است كه براى پاكدلان حقّپذیر، شرح صدر قرار دهد و لجوجانِ گریزان از ایمان را گرفتار سلب توفیق و رجس سازد.
حضرت موسى همین كه مأمور تبلیغ شد، در اوّلین دعاى خود از خداوند خواست: «ربّ اشرح لى صدرى» [473] ولى پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله بدون درخواست، خداوند به او سعهى صدر عطا كرد. «ألم نشرح لك صدرك» [474].
470) تفسیر المیزان.
471) مفاتیحالجنان.
472) تفسیر كنزالدقائق.
473) طه، 25.
474) شراح، 1.
پيام ها
1- قبول حق، ظرفیّت و زمینه درونى مىخواهد. «یشرح صدره للاسلام»
2- شرح صدر، موهبتى الهى است. «یشرح صدره للاسلام»
3- خروج از مدار فطرت و عقل، عامل خفقان و تنگى روح و روان مىگردد. «یصّعّد فى السماء»
4- منحرفان هر چند به ظاهر، خود را در گشایش و آرامش ببینند، ولى در واقع گرفتار تنگناها و فشارند. «ضیّقاً حرجاً»
5 - بىحوصلگى و كم ظرفیّتى، نوعى رجس و پلیدى روح است. «یجعل صدره ضیّقاً... الرِّجس»
6- كسى كه به حقّ ایمان نیاورد، بهتدریج آلوده مىشود. «كذلك یجعل اللَّه الرِّجس على الّذین لایؤمنون»