ترجمه
و این (دستورها) راه مستقیم من است. پس آن را پیروى كنید و راههاى دیگر را پیروى نكنید كه شما را از راه خداوند پراكنده كند. این سفارش خداوند به شماست، باشد كه تقوا پیشه كنید.
نکته ها
پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله براى توضیح این آیه از روش نمایشى استفاده كرده، با دست مبارك خود خط مستقیمى بر زمین كشیدند و فرمودند: این راه مستقیم است كه یكى بیش نیست. سپس خطوطى از راست و چپ آن خط ترسیم كرده و فرمودند: اینها راههایى است كه شیطان به آن دعوت مىكند. [516]
در پایان سه آیهى اخیر، سه تعبیر مختلف آمده است:
در پایان آیه 151 كه نهى از شرك و قتل و فحشا است. «لعلّكم تعقلون» آمده است، یعنى زشتى این امور با اندكى تعقّل و فكر، براى همه روشن مىشود.
در آیهى 152 كه به حفظ مال یتیم و رعایت قسط و عدل و وفاى به عهد فرمان مىدهد، تعبیر «لعلّكم تذكّرون» آمده، یعنى خوبى عدالت را فطرت و نهاد هركس مىپذیرد، تنها باید تذكّر داد.
در این آیه نیز كه پیروى از دستورهاى خداست، «لعلّكم تتّقون» آمده، یعنى تقوا همان گام نهادن در راه اطاعت و فرمان الهى است.
آنگونه كه «نور» یكى است و «ظلمات» متعدّد، راه مستقیم یكى است و راههاى انحرافى متعدّد. («صراط» مفرد آمده ولى «سُبل» جمع)
در روایات مىخوانیم كه مصداق عینى راه مستقیم، رسول خداصلى الله علیه وآله و امامان معصومعلیهم السلام از اهلبیت او هستند. [517]
516) تفسیر مراغى.
517) تفسیر نورالثقلین.
پيام ها
1- اساس همه ادیان الهى، پیروى از راه خدا و دورى از راه دیگران است. «صراطى... فاتّبعوه و لا تتّبعوا السبل»
2- عمل به احكام الهى، سبب وحدت است و به سراغ احكام غیر الهى رفتن، مایهى تفرقه مىباشد. «صراطى مستقیماً فاتّبعوه و لا تتّبعوا السبل فتفرّق بكم عن سبیله»
3- شاید بتوان با توجّه به پایان سه آیهى اخیر، چنین نتیجه گرفت كه مراحل رشد و كمال انسان عبارت است از: تعقّل، «لعلّكم تعقلون»، تذكّر، «لعلّكم تذكّرون» و تقوا. «لعلّكم تتّقون»