ترجمه
و هرگاه كار زشتى كنند، (در توجیه آن) گویند: ما پدران خود را بر این كار یافتیم و خداوند ما را به آن دستور داده است. بگو: خداوند هرگز به كارهاى زشت فرمان نمىدهد. آیا چیزى را كه نمىدانید به خدا نسبت مىدهید؟
نکته ها
در تفاسیر مىخوانیم كه این آیه مربوط به برهنگى، مشركان در حال طواف است كه در جاهلیّت مرسوم بوده است. آنان این كار را به تقلید از نیاكان خود انجام مىدادند، امّا مدّعى مىشدند كه خداوند دستور داده اینچنین طواف كنند!
زشتكاران از نیاكان خود تقلید مىكنند و شرك خود را به خدا نسبت مىدهند و مىگویند: «لو شاء اللّه ما أشركنا» [64] ، «لو شاء اللّه ما عبدنا من دونه من شىء» [65] این خواست خداوند بوده كه ما مشرك شدهایم و مىپنداشتند چون خدا به آنان مهلت داده، پس یا راضى به فحشا و زشتىهاى آنان است و یا به آن فرمان داده است.
در این آیه، آنها ابتدا نیاكان خود را مطرح كردند، «وجدنا علیها آبائنا» سپس فرمان خدا را «واللّه امَرَنا بها»، شاید به این دلیل كه كار نیاكان، نزد آنان مهمتر از فرمان خداست.
64) انعام، 148
65) نحل، 35
پيام ها
1- توجیه گناه، بزرگتر از خود گناه و نشانهى سلطه و نفوذ شیطان است. «اولیاء للّذین... قالوا وجدنا علیها آبائنا» چه توجیه اجتماعى (نیاكان) و چه توجیه مذهبى (امر خدا به زشتىها).
2- پایبندى به روش زشت و غلط نیاكان و بدعت در دین، نشانه ولایت شیطان و عدم ایمان است. «انّا جعلنا الشیاطین اولیاء للّذین... اذا فعلوا فاحشة قالوا وجدنا علیها آبائنا...»
3- فساد و زشتى برخى اعمال، روشن و فطرى است. «فاحشة» («فاحشه» به گناهى گفته مىشود كه قباحت و زشتى آن روشن باشد)
4- گاهى انحرافات انسان، به نسلهاى بعدى منتقل مىشود و منحرفان، بار گناه نسلهاى آینده را نیز به دوش مىكشند. «وَجَدنا علیها آبائنا»
5 - روش گذشتگان، همیشه ارزشمند نیست و تقلید نابجا از پیشینیان ممنوع است. «قالوا وجدنا علیها آبائنا»
6- خداوند در هیچ زمانى به زشتى فرمان نمىدهد. «واللّه اَمرَنا... انّ اللّه لا یأمر» (پاسخ فعل ماضى را با فعل مضارع مىدهد تا نشانهى استمرار باشد)