ترجمه
همانا بدترین جنبندگان نزد خداوند، (كسانى هستند كه نسبت به شنیدن حقّ) كران (و نسبتبه گفتن حقّ) لالهایند، آنها كه تعقّل نمىكنند.
نکته ها
«صُمّ» جمع «أصَم»، به معناى كر و«بُكم» جمع «أبكَم»، به معناى لال است، ودر اینجا كر ولال، كنایه از كسانى است كه گوش به شنیدن حقّ نمىدهند واز بیان حقّ لب فروبستهاند.
در تعبیرات قرآن، افرادى كه تربیت الهى انبیا را نمىپذیرند و دل را تسلیم حقّ نمىكنند، گاهى به مرده تشبیه شدهاند: «انّك لا تسمع الموتى» [454]
گاهى به چهارپایان: «اولئك كالانعام» [455] ، «یأكلون كما تأكل الانعام» [456]
گاهى به بدتر از چهارپایان: «كالانعام بل هم أضلّ» [457]
و گاهى به بدترین جنبنده: «شرّ الدّوابّ»
حضرت على علیه السلام فرمود: بدترین جنبندهها كسانى هستند كه حقّ را مىفهمند، ولى لجاجت كرده و كفر مىورزند. [458]
گروهى در قیامت اقرار خواهند كرد كه به سخن حقّ گوش فرا نمىدادند ویا در آن تعقّل نمىكردند و این سبب دوزخى شدن آنان شده است. «لو كنّا نسمع أو نعقل ما كنّا فى اصحاب السعیر» [459] اگر گوش شنوا داشتیم، یا تعقّل مىكردیم، از دوزخیان نبودیم.
454) روم، 52
455) اعراف، 179
456) محمّد، 12
457) اعراف، 179
458) تفسیر درّالمنثور، ج4، ص43
459) ملك، 10
پيام ها
1- مدّعیان ایمان و كسانى كه ملتزم به اطاعت از خدا و رسول نباشند، «و لا تكونوا كالّذین قالوا سمعنا و هم لایسمعون»، بدترین جنبندگانند. «انّ شرّ الدّوابّ»
2- ارزش انسان به خردورزى اوست، اگر تعقّل نكند، بدترین جنبندگان مىشود. «انّ شرّ الدّواب... الّذین لایعقلون» (آرى، داشتن گوش، زبان و عقل زمانى ارزش است كه بهرهگیرى صحیح از آنها شود. كسى كه مثلاً با زبانش امر به معروف و نهى از منكر نمىكند، همچون لال است.)
3- كسانى كه از تعالیم دین روى مىگردانند، بىخردند. «و لا تولّوا عنه... لا یعقلون»