ترجمه
و بدانید كه اموال و فرزندانتان آزمایشى (براى شما) هستند و البتّه نزد خداوند (براى كسانى كه از عهدهى آزمایش برآیند)، پاداشى بزرگ است.
نکته ها
محور بسیارى از لغزشهاى انسان و ریشهى بسیارى از گناهان از قبیل: معاملات حرام، احتكار، دروغ، كمفروشى، ترك انفاق، ندادن خمس وزكات، حرص و كارشكنى و سوگندهاى دروغ و تضییع حقوق مردم، گریز از میدان جنگ، ترك هجرت و جهاد و...، علاقه به مال و فرزند است. پس اینها عامل امتحان و لغزشند، آن گونه كه ابولبابه را (آیه قبل) به لغزش كشید و براى حفظ مال و فرزندان خود، به همكارى با دشمن وادار كرد.
كسانى كه از مدینه به ابوسفیان خبر دادند كه مسلمانان براى تصاحب كاروان تجارتى آنان نیرو بسیج كردهاند، از مهاجرانى بودند كه در مكّه مال و فرزندى داشتند. [489]
قرآن با تعبیرات مختلفى به فتنه بودن مال و فرزند و دل نبستن به آنها و امكان انحراف به واسطهى آنها هشدار داده است، از جمله:
الف: امكان شركت شیطان در مال و فرزند انسان. «شاركهم فى الاموال و الاولاد» [490]
ب: افزونخواهى در مال و فرزند و آثار منفى آن. «تكاثر فى الاموال و الاولاد» [491]
ج: بازدارندگى فرزند و مال از یاد خدا. «لا تلهكم أموالكم و لا أولادكم عن ذكر اللّه» [492]
د: نجاتبخش نبودن اموال و اولاد در قیامت. «لن تغنى عنهم أموالهم و لا أولادهم» [493]
در آیه نكاتى به چشم مىخورد كه نشان مىدهد آزمایش مال وفرزند بسیار سخت و جدّى و پیروز شدن در آن بسیار مهم است، اوّلاً آیه با جملهى «واعلموا» لغاز شده كه هشدار است. ثانیاً كلمهى «انّما» نشان مىدهد كه آزمایش با مال وفرزند چون و چرا ندارد و حتمى است. ثالثاً خود مال وفرزند فتنه شمرده شدهاند، نهآنكه وسیله آزمایش وفتنه باشند. [494]
حضرت على علیه السلام فرمودند: «لایقولنّ احدكم الّلهم انّى اعوذ بك من الفتنة لانّه لیس احد الاّ و هو مشتمل على فتنة»، هیچ كس از خداوند دورى از فتنه و آزمایش را نخواهد، زیرا همهى مردم بدون استثنا دچار آن مىشوند، بلكه دورى از لغزش و انحراف در آزمایشات را از خدا درخواست كند. آنگاه حضرت دربارهى علّت و فلسفهى امتحانهاى الهى فرمود: تا راضى از ناراضى مشخص شود و عوامل سعادت و شقاوت هركس در اعمال او مشخص گردد. [495]
489) تفسیر المیزان
490) اسراء، 64
491) حدید، 20
492) منافقون، 9
493) آل عمران، 10
494) تفسیر راهنما
495) نهج البلاغه، حكمت 93
پيام ها
1- علاقهى افراطى به مال و فرزند، انسان را به خیانت مىكشد. «لا تخونوا... و اعلموا...» و حتّى گاهى موجب دست برداشتن از اصول انسانى و دینى (امانت و اداى امانت) مىشود. (با توجّه به شأن نزول آیه قبل)
2- مال و فرزند مىتوانند دو دام فریبنده باشند. «انّما اموالكم و اولادكم فتنة»
3- توجّه به پاداش بزرگ الهى، از اسباب دل كندن از دنیا و ترك خیانت است. «اَنّ اللّه عنده أجر عظیم»
4- مال وفرزند با تمام جاذبههایى كه دارند، در مقایسه با الطاف وپاداشهاى الهى ناچیز هستند. (در برابر «اموالكم و اولادكم»، عبارت «اجر عظیم» آمده است) [496]
496) اكنون كه این سطرها را مىنویسم، شب عاشوراى حسینى است كه امام حسین علیه السلام همه چیز خود را در یك روز با خدا معامله كرد و داغهایى دید كه هر یك به تنهایى كافى است تا انسانى را از پا در آورد، ولى آنچه امام را در برابر تمام حوادث استوار كرد این بود كه آنها را در برابر خداوند ناچیز دید. حتّى وقتى كودك شش ماههاش را در برابرش شهید كردند، فرمود: همین كه خداوند ناظر بر این صحنه است، مرا كافى است. وحضرت زینب علیها السلام عصر عاشورا كه بدن قطعه قطعه شده برادرش امامحسین علیه السلام را دید فرمود: خداوندا! این قلیل را از ما قبول كن. و در مجلس یزید نیز فرمود: آنچه در كربلا دیدم، جز جمیل و زیبایى از خداوند چیزى نبود. آرى، با ایمان به كم بودن و عارضى بودن دنیا و ایمان به بزرگى و اجر عظیم نزد خداوند، مىتوان با سختترین حوادث مقابله كرد