ترجمه
و (به یادآور) زمانى كه شیطان، كارهاى آنان (مشركان) را در نظرشان زیبا جلوه داد و گفت: امروز هیچ كس از مردم، بر شما غالب نخواهد شد و من نیز در كنار شما وپناهِ شمایم. امّا همین كه دو لشكر با هم درآویختند (و فرشتگان به یارى سپاه اسلام آمدند،) شیطان به عقب برگشت و گفت: هر آینه من از شما بیزارم، من چیزى را مى‏بینم كه شما نمى‏بینید، همانا من از خدا بیم دارم و خداوند سخت عقوبت است.

نکته ها
كلمه‏ى «جار»، به معناى یاور، شریك، همسایه و هم‏سوگند آمده كه در اینجا معناى اوّل مناسب‏تر است. كلمه‏ى «نَكَص» به معناى خوددارى و برگشت است و «عَقِب» به معناى پاشنه‏ى پا و «نَكَص على عقبیه» یعنى بر پاشنه‏هاى پا چرخید و پشت كرد.
گفتگوى شیطان با طرفدارانش كه در این آیه مطرح شده، ممكن است همان وسوسه‏هاى شیطانى باشد، یا آنكه شیطان در قالب انسان، اهداف خود را دنبال كند و در قیافه‏ى انسان، به اغوا و وسوسه بپردازد كه روایات هم در این باره وارد شده است. [544]
چنانكه شیطان در جنگ بدر، به صورت سراقةبن مالك (از سرشناسان قبیله‏ى بنى‏كنانه) درآمد و مشركان را تشویق و ترغیب مى‏كرد و به آنان وعده‏ى همراهى و پیروزى مى‏داد، امّا با حضور فرشتگان در آستانه‏ى پیروزى سپاه اسلام، پا به فرار گذارد. پس از شكست كفّار، در مكّه به او مى‏گفتند: تو سبب شكست ما شدى! و او قسم مى‏خورد كه حتّى از مكّه بیرون نیامده است. پس معلوم شد كه شیطان در قیافه‏ى سراقه، به آنان وعده‏ى پیروزى داده، سپس فرار كرده است.
شیطان براى جبهه‏ى باطل كار تبلیغاتى مى‏كند ودر مرحله‏ى آغاز مبارزه به آنان روحیّه مى‏دهد، ولى در مرحله‏ى برخورد هنگام دیدن امدادهاى الهى، آنان را رها كرده و عقب‏نشینى مى‏كند.

پيام ها
1- یكى از راه‏هاى فریب شیطان، زیبا جلوه‏دادن بدى‏هاست. «زیّن» آرى، نیكو پنداشتن كارهاى بد وناهنجارى‏ها، نشانه‏ى نفوذ شیطان در افكار انسان است.
2- شیطان و شیطان‏صفتان، دیگران را براى فساد، توجیه وتحریك مى‏كنند. «زیّن، لا غالب، جار لكم»
3- ایمان، حمایت فرشتگان را جلب مى‏كند و كفر، حمایت شیطان را. «جار لكم»
4- شیطان، منافق، فریب‏كار، دروغگو و بى‏وفاست. «جار لكم... برى‏ء منكم»
5 - شیاطین، آتش فتنه را روشن مى‏كنند، ولى خود را در معركه قرار نمى‏دهند. «انّى برى‏ء منكم»
6- توكّل بر غیر خدا، سبب رها شدن انسان در مشكلات مى‏شود.«انّى جار لكم... انّى برى‏ء منكم»
7- روابط غیر الهى، ناپایدار وغیر قابل اطمینان است. «قال انّى برى‏ء منكم»
8 - شیطان، از قدرت فرشتگان آگاه است. «انّى أرى ما لاترون» و این مشاهده‏ى قدرت فرشتگان، سبب عقب‏گرد او شد. «قال انّى برى‏ء منكم»
9- شیطان، قادر بر مشاهده‏ى برخى امور پنهانى است. «انّى أرى ما لاترون»
10- شیطان، معتقد به خداوند و آگاه به شدّت عقوبت اوست. «انّى اخاف اللّه و اللّه شدید العقاب» هرچند شاید به گفته ابن عباس: شیطان به دروغ ادّعاى ترس از خداوند را داشت، وگرنه كار او به اینجا نمى‏رسید. [545]