ترجمه
آن (كیفر) بدین سبب است كه خداوند، نعمتى را كه به قومى عطا كرده، تغییر نمىدهد، مگر آنكه آنان آنچه را در خودشان است تغییر دهند، و همانا خداوند، بسیار شنوا و داناست.
نکته ها
در احادیث متعدّد، عواملى مانند ظلم و گناه، سبب تغییر نعمتهاى الهى به حساب آمدهاند، چنانكه بازگشت از گناه و انحراف و حركت در مسیر حقّ، موجب سرازیر شدن انواع نعمتهاى الهى است. [547]
گناهان و ستمها، انسان را از لیاقت بهرهورى از لطف الهى دور مىكند. چنانكه حضرت على علیه السلام در خطبهى قاصعه بدان اشاره نموده و در دعاى كمیل مىخوانیم: «الّلهم اغفر لى الذنوب الّتى تهتك العصم... الّلهم اغفر لى الذّنوب الّتى تغیّر النّعم...»
در نامه حضرت على علیه السلام به مالك اشتر مىخوانیم: هیچ چیز مانند ظلم وستم، نعمتهاى الهى را تغییر نمىدهد، چون خداوند نالهى مظلوم را مىشنود و در كمین ظالمان است. [548]
امام صادق علیه السلام فرمودند: همواره از سختىها و گرفتارىهاى روز و شب كه عقوبت معصیت و گناهان شماست، به خدا پناه ببرید. [549]
547) تفاسیر نورالثقلین وفرقان
548) نهج البلاغه، نامه53
549) تفسیر اثنى عشرى، كافى، ج2، ص269
پيام ها
1- انسان ذاتاً شایستهى دریافت نعمتهاى الهى است. «انعمها على قوم»
2- زوال نعمتها، از ناحیهى خودماست، وگرنه سنّت خدا بر استمرار نعمتهاست. «ذلك بانّ اللّه لم یك مغیّراً نعمة... حتّى یغیّروا ما بانفسهم»
3- دادنها و گرفتنها از سوى خدا، قانونمند و حكیمانه است. «لم یك مغیّراً نعمة... حتّى یغیّروا...»
4- رحمت خداوند بر غضبش مقدّم است. «انعمها على قوم حتّى یغیّروا»
5 - در اسلام علاوه بر كیفر فردى، كیفرهاى اجتماعى نیز قانون دارد. «على قوم»
6- فطرت انسان، بر ایمان و پاكى استوار است و این انسان است كه خود را تغییر مىدهد. «یغیّروا ما بانفسهم»
7- انسان، تاریخ را مىسازد، نه آنكه اقتصاد، جبر تاریخ و محیط، انسان را بسازد. «حتّى یغیّروا...» البتّه محیط و اقتصاد بىاثر نیست، لكن نقش اصلى با ارادهى انسان است، و هیچ یك از آنها انسان را مجبور نمىكند.
8 - افراد، جامعه را مىسازند و هرگونه تحوّل مثبت یا منفى در جامعه، بر پایهى تحوّلِ فكرى و فرهنگى افراد است. «قوم... یغیّروا ما بانفسهم»
9- سعادت و شقاوت ملّتها، در گرو تحوّلات درونى آنهاست، نه قدرت و ثروت. «حتّى یغیّروا ما بانفسهم»
10- در تحلیل سرنوشت جوامع، محور، روحیّهى مردم است، نه شانس، خرافات، نظامهاى حاكم، جبر تاریخ و... «یغیّروا ما بانفسهم»
11- همهى ما تحت نظر خدا هستیم و كیفر كفّار متّكى بر علم گسترده خداوند است. «انّ اللّه سمیع علیم»