ترجمه
اگر حكم ازلى خداوند نبود (كه بدون ابلاغ، هیچ اُمّتى را كیفر ندهد)، به خاطر آنچه (از اسیران كه نابجا) گرفتید، عذابى بزرگ به شما مىرسید.
پس، از آنچه غنیمت گرفتید، كه حلال و پاكیزه است، مصرف كنید و از خداوند پروا كنید، همانا خداوند، آمرزنده و مهربان است.
نکته ها
در معناى جملهى «كتاب من اللّه سبق»، اقوالى بیان شده است:
الف: اشاره به سنّت الهى است كه پیش از بیان حكم، كسى را كیفر نمىكند. چنانكه در آیهاى دیگر مىفرماید: «وما كنّا معذّبین حتّى نبعث رسولاً» [565]
ب: اشاره به ارادهى الهى نسبت به پیروزى مسلمانان در جنگ بدر، است، كه اگر تقدیر خداوند نسبت به پیروزى نبود، اسیر گرفتن شما پیش از تثبیت مواضع، به شما ضربهى سنگینى مىزد. [566]
ج: شاید مراد همان نكتهاى باشد كه در آیه 33 همین سوره خواندیم كه تا پیامبر صلى الله علیه وآله در میان شما حاضر است، خداوند شما را عذاب نمىكند. «وما كان اللّه لیعذّبهم و انت فیهم» بنابراین آیه را چنین معنا مىكنیم: اگر به خاطر حضور مبارك تو كه سابقاً در كتاب آسمانى گذشت نبود، مسلمانان در جنگ بدر به خاطر اسیر گرفتن بىموقع مرتكب گناه كبیره و عذاب بزرگ مىشدند.
طبق روایات، غنائم در این آیه، همان مبلغى است كه به عنوان فدیه، در برابر آزاد كردن هر اسیر دریافت مىكردند كه بین هزار تا چهار هزار درهم بوده است.
565) اسراء، 15
565) تفسیر اطیب البیان
پيام ها
1- اسیر گرفتن در بحبوحهى جنگ، شكست و عذاب سختى را بدنبال دارد. «لمسّكم فیما اخذتم عذاب عظیم»
2- پرداختن به غنائم پیش از سركوبى كامل دشمن، ممنوع است. «لمسّكم فیما اخذتم عذاب عظیم»
3- شرط مصرف، حلال و پاك و دلپسند بودن است. «حلالاً طیّباً»
4- همهى غنائم از شما نیست، بلكه باید خمس آن رابپردازید. «فكلوا ممّا...» چنانكه در آیه 41 خواندیم: «و اعلموا انّما غنمتم من شىء فاِنّ لِلّه خمسه وللرسول...»
5 - هشیار باشید تا غنائم جنگى و فدیه گرفتنها، انگیزهى والاى شمارا در جهاد تغییر ندهد و همواره خدا را در نظر داشته باشید. «اتّقوا اللّه» (آرى، بهرهبردارى از غنائم، لغزشگاه است.)
6- عفو كیفر اسیر گرفتن بىموقع در جنگ بدر و حلال كردن درآمد حاصل از آزادى اُسرا، (با اینكه نباید آنان را اسیر مىكردید)، جلوهاى از رحمت و مغفرت الهى است. «فكلوا... غفور رحیم»
7- مغفرت الهى، پرتوى از رحمت اوست. «غفور رحیم»