ترجمه
اى پیامبر! به اسیرانى كه در دست شمایند بگو: اگر خداوند در دلهاى شما خیرى بداند، بهتر از آنچه از شما گرفته شده است به شما خواهد داد (و مسلمان خواهید شد) و گناهانتان را مىبخشاید و خداوند بخشاینده و مهربان است.
نکته ها
در شأن نزول آیه آمده است: عباس، عقیل و نوفل در جنگ بدر اسیر شدند، پیامبر صلى الله علیه وآله با گرفتن فدیه آنان را آزاد كرد، آنان هم مسلمان شدند. پول فدیههایشان هم بعداً به آنان برگردانده شد. [567]
در تفاسیر آمده است كه پس از جنگ بدر برخى گفتند: به احترام پیامبر، از عبّاس، عموى آن حضرت فدیه گرفته نشود. پیامبر صلى الله علیه وآله فرمودند: «واللّه لاتذرن منه درهماً» به خدا سوگند از یك درهمش هم نگذرید! سپس آن حضرت به عموى خود فرمود: تو ثروتمندى، براى خودت و برادرزادهات عقیل، فدیه بده. عبّاس گفت: اگر فدیه دهم بىپول مىشوم! حضرت فرمودند: از پولهایى كه نزد همسرت امّالفضل در مكّه گذاشتهاى خرج كن. عبّاس گفت: احدى از این ماجرا خبر نداشت، فهمیدم كه به راستى تو پیامبر خدا هستى. و همانجا مسلمان شد.
در نظام اسلامى، براى اسراى جنگ، سه طرح مشروع و مقبول است:
1- آزاد كردن بدون فدیه، مثل آنچه در فتح مكّه واقع شد، با آنكه مسلمانان قدرت اسیر كردن و فدیه گرفتن را داشتند، ولى پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله همه را با جملهى «انتم الطلقاء» آزاد ساخت.
2- آزادى اسیران با گرفتن فدیهى نقدى یا مبادلهى اُسرا.
3- نگهداشتن اسیران در دست مسلمانان، تا هم از قدرت یافتن دشمن جلوگیرى شود، هم به تدریج تعالیم دین را آموخته و به اسلام ارشاد شوند.
انتخاب هر یك از این سه راه در اختیار حاكم اسلامى است.
567) تفسیر نورالثقلین
پيام ها
1- پیامبر و رهبر حكومت اسلامى مأمور است با اسیران گفتگو كرده و آنان را ارشاد كند. «یا ایّها النبىّ قل لمن فى ایدیكم...»
2- با اسیران چنان رفتار كنید كه زمینهى هدایت و ارشادشان فراهم شود. (بكار بردن كلمه «خیر» و«مغفرت» براى شكست خوردگان، گویاى این پیام است.)
3- تبلیغ و ارشاد اسیران جنگى لازم است و از هر فرصت براى تبلیغ باید استفاده كرد. «قل لمن فى ایدیكم»
4- خیر واقعى، اسلام و ایمان آوردن است. «اِن یَعلمِ اللّه فى قلوبكم خیراً»
5 - به مردم امید بدهید كه با كمترین خیرى كه در دل داشته باشید، مىتوانید به سعادت برسید. «اِن یَعلمِ اللّه فى قلوبكم خیراً یؤتكم خیراً»
6- هدف از جنگ، ارشاد مردم و شكستن طاغوت است، نه قتل، غارت، اسیر و فدیه گرفتن. «یؤتكم خیراً مما اُخذ منكم»
7- حتّى شركت در جنگ بر ضد پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله، مانع توبه و برگشت و دریافت مغفرت الهى نیست. «قل لمن فى ایدیكم... یغفر لكم واللّه غفور رحیم»
8 - پذیرش اسلام، موجب گذشت از خطاها وسبب دریافت لطف ورحمت الهى است. «اِن یَعلمِ اللّه فى قلوبكم خیراً... یغفر لكم واللّه غفور رحیم»