ترجمه
ونخستین پیشگامانِ از مهاجران و انصار و كسانى كه با نیكوكارى آنان را پیروى كردند، خداوند از آنها راضى است و آنان نیز از خدا راضى، و (خدا) براى آنان باغهایى فراهم ساخته كه نهرها از پاى (درختان) آن جارى است، همیشه در آن جاودانهاند. این است رستگارى و كامیابى بزرگ.
نکته ها
در این آیه، مسلمانانِ صدر اسلام به سه گروه تقسیم شدهاند:
1- پیشگامان در اسلام و هجرت.
2- پیشگامان در نصرت پیامبر و یارى مهاجران.
3- متأخّران كه راه آنان را ادامه دادهاند.
امام صادقعلیه السلام فرمودند: ابتدا خداوند نام مهاجرین با سابقه را برده، سپس نام انصار و یاوران را و سپس نام پیروان آنان را بیان نموده است. بنابراین جایگاه و مقام هر گروه را در جاى خود بیان كرده است. [146]
به اتّفاق همهى مسلمانان، اوّلین زن مسلمان حضرت خدیجه و اوّلین مرد مسلمان به اتّفاق شیعه ونظر بسیارى از اهلسنّت، علىبن ابىطالبعلیهما السلام است. [147] چنانكه گفتهاند: میان تاریخنویسان خلافى نیست كه علىبن ابىطالبعلیهما السلام، اوّلین مرد مسلمان است. [148] البتّه عدّهاى مىگویند: ایمانِ نوجوانى ده ساله چه ارزشى دارد؟ در جواب آنان باید گفت: نبوّت حضرت عیسى و حضرت یحیى نیز در كودكى بود و ارزش داشت!
146) تفسیر نورالثقلین ؛ كافى، ج2، ص41.
147) روایات در الغدیر، (ج3، ص 220 - 240) و احقاقالحق، (ج3، ص114 - 120) آمده است.
148) تفسیر قرطبى، ج 5، ص 3075 ؛ به نقل از مستدرك حاكم.
پيام ها
1- سبقت در كار نیك، ارزش است و موقعیّت پیشگامان در نهضتها باید حفظ شود. «السابقون الأوّلون»
2- همهى مهاجران و انصار، مورد رضاى الهى و ستایش قرآن نیستند، بلكه برخى چنیناند. «مِن المهاجرین...» (كلمهى «مِن»، به معناى بعض است)
3- تنها پیروى از نیكىها وكمالات گذشتگان ارزش است، نه هر پیروى وتبعیّتى. «اتّبعوهم باحسان»
4- اگر مؤمن، به قضاى الهى راضى باشد، خدا هم از او راضى است. «رضى اللَّه عنهم ورضوا عنه»
5 - بهشت در سایهى ایمان، سبقت، هجرت، نصرت و تبعیّت به احسان است. «السابقون... اعدّ لهم جنّات...»