ترجمه
همانا خداوند، لطف خود را بر پیامبر و مهاجران و انصارى كه او را در لحظهى دشوار (جنگ تبوك) پیروى كردند، سرازیر نمود، پس از آنكه نزدیك بود دلهاى بعضى از آنان منحرف شود (و در جبهه حضور نیابند.) سپس خداوند لطف خود را به آنان بازگرداند، همانا او به آنان رؤف و مهربان است.
نکته ها
جنگ تبوك دشوارىهاى بسیار داشت از جمله: دورى راه، گرمى هوا، فصل چیدن میوهها و محصولات، و هیبت و قدرت دشمن. لذا بعضىها كه از منافقان نبودند، سایهبان منزل و آب خنك و همسر را بر جبهه و مشقّات راه ترجیح دادند و نرفتند، مثل ابوخثیمه كه چون متنبّه شد، تلاش كرد و پس از چند روز تأخیر، خود را به پیامبرصلى الله علیه وآله و مسلمانان رساند.
منافقان در جنگ تبوك سه گروه بودند:
1- عدّهاى به بهانهى مفتون شدن به دختران زیباى رومى، به جبهه نرفتند.
2- جمعى مردم را از رفتن دلسرد مىكردند.
3- بعضى گرمى هوا را بهانه مىآوردند، یا اجازهى ماندن مىگرفتند.
امّا در مقابل، عدّهاى عاشقانه همراه پیامبرصلى الله علیه وآله رفتند واگر وسیلهى سفر نداشتند، از اندوه، اشك مىریختند. داستانِ عقب ماندنِ ابوذر غفارى كه بالاخره خود را به پیامبر رساند، مربوط به همین ماجراست.
در جنگ تبوك، كار چنان سخت شد كه گاهى یك خرما را چند نفر مىمكیدند [179]
شاید به دلیل این آیه و آیهى بعد كه پذیرش توبه مطرح است، نام این سوره را علاوه بر برائت، توبه نیز گفتهاند.
پيام ها
1- خداوند، پیامبر و رزمندگان را در صحنههاى خطرناك، مورد لطف خاصّ خویش قرار مىدهد. «تاب اللَّه ...»
2- همهى انسانها، حتّى پیامبران، به لطف الهى نیازمندند. «تاب اللَّه على النبى و المهاجرین والأنصار»
3- توبهى الهى، به معناى لطف خاصّ او به پیامبر و مؤمنان است كه گاهى در قالب عفو و بخشش نسبت به گنهكاران جلوه مىكند. «تاب اللَّه»
4- نشانهى ایمان واقعى، اطاعت از رهبر در شرایط دشوار است. «اتبعوه فى ساعة العسرة»
5 - سختىهاى زندگى، لحظه وساعتى بیش نیست و مىگذرد. «ساعة العسرة»
6- انسان، هر لحظه در معرض لغزش و انحراف است، پس باید به خدا روى آورد. «كاد یزیغ قلوب فریقٍ»
7- تنها راه نجات از سقوط، لطف الهى است. «تاب اللَّه...ثم تاب علیهم»