ترجمه
همانا خداوند در مواضع بسیارى شما را یارى كرده است و در روز حُنین (نیز شما را یارى كرد،) آنگاه كه فراوانى لشگرتان شما را به غرور و اعجاب واداشت، ولى این فزونىِ نفرات هیچ سودى براى شما نداشت و زمین با همهى گستردگىاش بر شما تنگ آمد، پس شما پشت به دشمن فرار كردید.
نکته ها
در آیات قبل، تشویق به جهاد و هشدار نسبت به وابستگىها بود، در این آیه الطاف و امدادهاى الهى را بازگو مىكند تا انگیزهى جهاد تقویت شود.
مجموع جنگها و سرایاى پیامبرصلى الله علیه وآله، كه در این آیه با تعبیر «مواطن كثیرة» آمده، هشتاد مورد بوده است. [33] نقل شده است كه «متوكّل عباسى» مریض شد و نذر كرد كه اگر شفا یافت، «دراهم كثیرة» بدهد. پس از بهبودى، بحث شد كه دراهم كثیرة چقدر مىباشد؟ از امامهادىعلیه السلام پرسیدند، آن حضرت با استناد به این آیه فرمودند: باید هشتاد درهم بدهد. [34]
سیماى جنگ حُنین
جنگ حُنین در منطقهاى نزدیك طائف، میان مسلمانان و قبیلهى «هوازن» درگرفت و به همین سبب به آن جنگ هوازن هم مىگویند.
در سال هشتم هجرى پیامبرصلى الله علیه وآله براى مقابله با توطئه و تهاجم هوازن، به آن منطقه لشكركشى كرد. سپاه ده هزار نفرى اسلام كه مكّه را فتح كرده بود، به همراه دو هزار نفر از تازه مسلمانان، به آن سوى عزیمت كردند.
جنگ و درگیرى پس از نماز صبح بود و مسلمانان كه از حملهى قبایل هوازن غافلگیر شده بودند، اغلب پا به فرار گذاشتند و نظام سپاه اسلام در هم ریخت، ولى با مقاومت سرسختانهى گروهى، سرانجام فراریان به فراخوانى پیامبرصلى الله علیه وآله بازگشتند و مجدّداً حمله آغاز شد و با كشته شدنِ صد نفر از مشركان و تسلیم شدن بقیّه و به دست آمدن غنایم بسیار، جنگ حُنین با یارى خداوند به سود مسلمانان خاتمه یافت. دربارهى تعداد اسرا و میزان غنایم و كیفیّتِ تقسیم آنها و مسائلى كه پیش آمد و نتایج این نبرد، حرفهاى گفتنى بسیار است كه باید به كتب تاریخ و مغازى مراجعه كرد.
33) تفسیر نورالثقلین ؛ كافى، ج7، ص 464.
34) تفسیر اطیبالبیان.
پيام ها
1- عامل اصلى پیروزى جنگها در صدر اسلام، نصرت و امداد الهى بود. «لقد نصركم اللّه...»
2- یاد الطاف الهى، از عوامل تقویت روحیّه و ایمان است. «لقد نصركم اللَّه»
3- جنگ حُنین بسیار مهم بود. («مواطن كثیرة» شامل جنك حُنین نیز مىشود، ولى به خاطر اهمیّت آن جداگانه نیز نام برده شده است)«مواطن كثیرة ویوم حنین»
4- گاهى كثرت جمعیّت و امكانات مادّى، سبب غرور و غفلت و قهراً سبب شكست مىشود. «اعجبتكم كثرتكم»
5 - به امدادهاى الهى در همه حال نیاز است، چه در حال ضعف و چه در حال قدرت. در جنگ بدر با مسلمانانِ اندك، از نصرت الهى برخوردار شدند و در جنگ حُنین با تعداد زیاد، باز هم نصرت الهى به یارى آمد. «لقد نصركم اللّه... و یوم حُنین»
6- بدون ارادهى الهى، اسباب مادّى بىاثر است. «لم تغن عنكم»
7- براى ایجاد روحیّهى تعبّد و تواضع، گاهى باید نقاط ضعف را به رخ كشید، تا غرورهاى بیجا بشكند. «ثمّ ولیّتم مدبرین»