ترجمه
و برخى از آنان با خدا پیمان بسته بودند كه اگر خداوند از فضل خویش به ما عطا كند، حتماً صدقه (زكات) خواهیم داد و از نیكوكاران خواهیم بود.
پس چون خداوند از فضل خویش به آنان بخشید، بدان بخل ورزیدند و (به پیمان) پشت كرده و روىگردان شدند.
نکته ها
مسلمان فقیرى از مدینه، (ثَعلبةبن حاطب) از پیامبرصلى الله علیه وآله درخواست كرد تا دعا كند خداوند او را ثروتمند كند. حضرت فرمود: مال اندكى كه شكرش را ادا كنى بهتر از مال زیادى است كه از عهدهى شكرش برنیایى. ثعلبه گفت: اگر خدا عطا كند، همهى حقوق واجب آن را خواهم داد.
به دعاى آن حضرت، ثروتش افزون شد تا آنجا كه دیگر نتوانست در نمازجمعه و جماعت شركت كند. وقتى مأمورِ گرفتن زكات نزد او رفت، به او گفت: ما مسلمان شدیم كه جزیه ندهیم! [127]
فخر رازى مىگوید: ثعلبه از كار خود پشیمان شد وزكات خود را نزد پیامبر آورد، ولى آن حضرت نپذیرفت.
آرى، انسان نمىداند صلاح و خیرش در چیست، لذا گاهى با اصرار، چیزى را مىخواهد كه به زیان اوست، پس باید به دادههاى خدا قانع بود.
شبیه این آیه در عمل نكردن به پیمان با خدا، در سورهى اعراف آمده است: «دعوا اللَّه ربّهما لئن اتیتنا صالحاً لنكوننّ من الشاكرین. فلمّا آتاهما صالحاً جعلا له شركاءَ» [128] زن و شوهرى عهد كردند كه اگر خداوند فرزند شایستهاى به آنان بدهد، شكرگزار او باشند، امّا چون صاحبِ فرزند صالحى شدند، براى خدا شریك قائل شده و پیمان را از یاد بردند.
127) تفسیر نورالثقلین.
128) اعراف، 189 - 190.
پيام ها
1- انسان، ناسپاس و عهد شكن است. «عاهداللَّه... لنصّدقنّ، بخلوا به»
2- به پیمان و قولهاى در حال فقر و اضطرار، چندان اعتمادى نیست. «فلمّا آتاهم... بخلوا»
3- اگر لیاقت وظرفیّت نباشد، نعمتهاى الهى براى انسان نقمت مىشود. مالى ارزشمند است كه عامل سقوط نگردد.«اتاهم من فضله ...تولّوا و هم معرضون»
4- دلبستگى به دنیا، انسان را بدفرجام مىكند. كسى كه در اداى زكات و صدقات بخل ورزد، كمكم از دین روىگردان مىشود. «بخلوا... و هم معرضون»