ترجمه
واى بر هر عیب جوى طعنه زن.
آنكه مالى جمع كرد و شمارهاش كرد.
او خیال مىكند كه اموالش او را جاودان ساخته است.
چنین نیست (كه مىپندارد) قطعاً او در (آتش) شكنندهاى افكنده شود.
و تو چه دانى كه (آتش) خورد كننده چیست؟
آتش افروخته الهى،
كه بر دلها راه یابد.
آن آتش بر آنان فرو بسته شده (و راه گریزى از آن نیست.)
در ستونهایى بلند و كشیده.
نکته ها
«همزة» از «هَمز» به معناى عیب جویى از طریق چشم و ابرو و اشاره است. «لَمز» به معناى عیب جویى با زبان است. حرف (ة) در پایان این دو كلمه براى مبالغه است، نظیر «ضحكة» به معناى كسى كه زیاد مىخندد.
«حطمة» به معناى خورد كردن و شكستن كامل است. «موصدة» به حفرهاى گفته مىشود كه در كوه ایجاد كنند و درب آن را محكم ببندند.
منظور از «عمد ممدّدة» (ستونهاى بلند و كشیده)، یا میخهاى بلندى است كه اهل عذاب را با آن میخكوب و زندانى مىكنند و یا شعلههاى عظیم آتش كه همچون ستونهاى بلند، كشیده است.
در لسان قرآن اگر بعد از توجه به خدا به سراغ مال رفتید ارزش است، «قضیت الصّلاة فانتشروا فى الارض وابتغوا...»(167) ولى اگر به جاى یاد خدا به سراغ مال رفتید مورد انتقاد است. «و اذا رأوا تجارة او لهوًا انفضوا...»(168)
عیب جویى و طعنه به هر نحو و شكل ممنوع و حرام است. غیابى یا حضورى، با زبان یا اشاره، شوخى یا جدى، كوچك یا بزرگ مربوط به كار و صنعت یا آفرینش طبیعت.
برخى افراد از شمارش اموال خود، به رخ كشیدن آن و سرگرم شدن به آن لذت مىبردند و گمان مىكنند این ثروت همیشگى است و آنها را براى همیشه در دنیا نگه مىدارد و دیگر بیمارى و مرگ به سراغ آنها نمىآید. قرآن این دیدگاه را مذمّت كرده و مىفرماید: این نگاه به دنیا، انسان را دوزخى مىكند. وگرنه داشتن مال دنیا و بهره بردن از آن مذمّتى ندارد.
چون آخر این سوره كیفر اهلنیش و زخمزبان را دوزخ سرپوشیده و در بسته دانسته و این نوع عذاب براى كافران است، پس به نظر مىرسد كه سوره مربوط به كسانى است كه پیامبران الهى را مسخره مىكنند.
167) جمعه، 10.
168) جمعه، 11.
پيام ها
1- یكى از آفات و خطرات ثروت اندوزى، تحقیر دیگران است. «همزة لمزة... جمع مالاً و عدّده»
2- مسائل اخلاقى جزء دین است و انسان مؤمن، باید زبان و نگاه خود را كنترل كند. «ویل لكلّ همزة لمزة»
3- مراقب باشیم فریب دنیا را نخوریم و به مال دنیا مغرور نشویم. «یحسب انّ ماله اخلده»
4- آنان كه به جاى انفاق مال، در فكر جمع و احتكار اموال هستند، منتظر عذاب خورد كننده قیامت باشند. «جمع مالاً و عدّده... لینبذنّ فى الحطمة»
5 - نیشزبان و طعنه زدن، از گناهان كبیره است، زیرا درباره آن وعده عذاب آمده است. «ویل لكلّ همزة لمزة... لینبذنّ فى الحطمة»
6- آتشى كه خدا بیفروزد، نه فقط بر جسم، بلكه بر جان و دل مجرمان نفوذ مىكند. «نار اللّه الموقدة الّتى تطلع على الافئدة»
7- فكر بشر از درك حقایق دوزخ و بهشت عاجز است. «و ما ادراك ما الحطمة»
8 - ستونهاى بلند آتش، راه فرار را بر دوزخیان مىبندد. «مؤصدة فى عمد ممددة»