ترجمه
پس چرا در قرون قبل از شما، صاحبان علم و قدرتى نبودند تا مردم را از فساد در زمین باز دارند، مگر گروه كمى از كسانى كه از میان آنان نجاتشان دادیم، و ستمگران دنبالهرو و دلبستهى مال و مقامى شدند كه در آن مست و سركش شده بودند و آنان مردمى مجرم و گناهكار بودند.
نکته ها
كلمهى «بَقیّة» كه 3 بار در قرآن آمده، به معناى باقیمانده است، امّا معمولاً در لغت عرب، به فضل و قدرت گفته مىشود. شاید به خاطر آنكه انسان اجناس نفیس را نزد خود ذخیره مىكند و باقى نگه مىدارد، و شاید هم به جهت آنكه افرادى در صحنه باقى مىمانند كه داراى قدرت و قوّت بیشترى هستند.
در این آیه خداوند از گروهى انتقاد كرده كه چرا مجهّز به علم و قدرت نمىشوند تا جامعه را هشدار دهند. این هشدار با لحن «لولا» بارها در قرآن تكرار شده است، از جمله: آیهى «فلولا نفر من كل فرقة منهم طائفة»(137) و آیهى «لولا ینهاهم الربّانیون و الاحبار»(138)
چون آیهى 114 پیرامون نماز و این آیه در مورد نهى از منكر است، بجاست تا به آیاتى از قرآن مجید كه در آنها مسائل «نماز» و «امر به معروف ونهى از منكر» در كنار هم و متأثّر از یكدیگر آمده، اشارهاى داشته باشیم. از جملهى این آیات عبارتند از:
الف: «انّ الصلوة تنهى عن الفحشاء و المنكر»(139) قطعاً نماز، انسان را از زشتىها و منكرات باز مىدارد.
ب: «انّ الحسنات یذهبن السیئات»(140) همانا خوبىها (مثل نماز) بدىها را محو مىكند.
ج: «اقم الصلوة و أمر بالمعروف و انه عن المنكر»(141) نماز به پادار و امر به معروف كن و از منكر بازدار.
د: «الذین ان مكنّاهم فى الارض اقاموا الصلوة و اتوا الزكاة و امروا بالمعروف و نَهَوا عن المنكر»(142) مؤمنان واقعى آنانند كه اگر در زمین به آنها مكنت و قدرت بخشیم، نماز به پا مىدارند و زكات مىپردازند.
137) توبه، 122.
138) مائده، 63.
139) عنكبوت، 45.
140) هود، 114.
141) لقمان، 14.
142) حج، 41.
پيام ها
1- در همهى زمانها، افراد بىتفاوت نسبت به مفاسد اجتماعى، محكوم و مورد انتقادند. «فلو لا من القرون...»
2- بیشترین مسئولیّت در نهى از منكر، بر عهدهى صاحبان علم و قدرت است. «اولوا بقیّة»
3- در هر جامعهاى، افراد مصلح و دلسوز در اقلیّت هستند.«الاّ قلیلا»
4- رمز سقوط امّتهاى پیشین، بىتفاوتى و ترك نهى از منكر بوده است.«الا قلیلاً ممّن انجینا»
5 - نتیجهى دلسوزى مصلحین و اصلاح جامعه، نجات از قهر الهى است.«انجینا»
6- ظلم، عیّاشى و جرم، اضلاع مثلث شوم سقوط و هَلاكتاند. «ظلموا، اترفوا، مجرمین»