ترجمه
او كسى است كه آسمانها و زمین را در شش روز (دوران) آفرید و عرش (حكومت) او بر آب قرار داشت، تا شما را بیازماید كه كدام یك نیكوكارترید و اگر بگویى كه شما پس از مرگ زنده خواهید شد، همانا كفّار خواهند گفت: این نیست مگر سحرى آشكار.
نکته ها
مراد از شش روز در آیه، شش مرحله و دوران است. زیرا در ابتداى آفرینش، خورشیدى نبود تا شب و روزى باشد.
كلمهى «عَرش» به سقف و مكان مسقّف و داربست و همچنین به تختِ بلند و بزرگ پادشاهان اطلاق مىشود و گاهى به عنوان كنایه از قدرت بكار رفته است. مثلاً مىگویند: فلانى بر تخت نشست، یا آنكه فلانى را از تخت پائین كشیدند، یعنى قدرتش از بین رفت.
سؤال: این آیه، هدف خلقت را آزمایش انسان مىداند، «لیَبلوَكم» ولى آیات دیگر امور دیگرى را بیان كردهاند، چگونه است؟
پاسخ: هدفها در طول یكدیگر و به صورت مرحلهاى است، چنانكه شخمِ زمین براى كشت است و كشت براى گندم و گندم براى نان و نان براى انسان. آیات قرآن نیز مراحلى را براى هدف خلقت انسان بیان كرده است:
الف: آفرینش براى آزمایش است. «لِیَبلوَكم»
ب: آزمایش، براى جدا كردن خوبان از بدان است. «لِیمیز اللّه الخبیث من الطیّب»(10)
ج: جدا كردن خوبان از بدان، براى جزا و كیفرِ متناسب است. «لتُجزى كل نفس بما كسبت»(11)
د: جزا و كیفرِ متناسب، براى عمل به وعده بوده است. «وعداً علینا»(12)
حضرت على علیه السلام فرمود: آزمایش خداوند براى دانستن نیست، بلكه آزمایش او براى بروز عكسالعمل از انسان است، تا اگر عملش خوب بود، پاداش گیرد و اگر بد بود، كیفر بیند.(13)
در روایات، «احسن عملا» به «احسن عقلا و اورع عن محارم اللّه و اسرع فى طاعة اللّه»(14) و در بعضى روایات به «ازهد فى الدنیا»(15) تفسیر شده است، چنانكه امام صادقعلیه السلام مىفرماید: حُسن عمل، یعنى عملِ همراه علم، اخلاص و تقوى، نه عمل زیاد.(16)
پيام ها
1- جهان، براى انسان آفریده شده است. «خلق السموات و الارض ... لیبلوكم»
2- گرچه قدرت الهى مىتواند همه چیز را در یك لحظه بیافریند، ولى حكمت الهى اقتضا مىكند كه آفرینش تدریجى باشد. «خلق ... فى ستة ایّام»
3- سرچشمهى مادّى آسمانها وزمین، آب ویا موادّ مذابّ بوده است. «كان عرشه على الماء»
4- آب، قبل از آسمانها و زمین وجود داشته است.«كان عرشه على الماء»
5 - هدف از آفرینش همهى موجودات، رشد معنوى واختیارى انسان بوده است. «خلق السموات و الارض ... لیبلوكم ایّكم احسن عملاً»
6- كیفیّت عمل مهم است، نه كمیّت آن. «ایّكم احسن عملاً»
7- آسمان و زمین براى كار نیك آفریده شده، نه براى كامیابى و لذّتطلبى و غافل بودن. «ایّكم احسن عملاً»
8 - منكرین معاد، برهان ندارند و فقط تهمت مىزنند. «ان هذا الاّ سحرٌ مبین»