ترجمه
هر كس كار شایستهاى انجام دهد، پس به سود خود اوست، و هر كس بدى كند پس بر علیه خویش عمل كرده است، و پروردگار تو به مردم ستم نمىكند.
نکته ها
چون ظلم كوچك نیز از سوى خداى بزرگ، به منزلهى ظلم زیاد است، لذا كلمهى «ظلاّم» به كار رفته است كه به معناى بسیار ظلم كننده مىباشد.
ریشهى حوادث تلخ و شیرین را در عملكرد خود جستجو كنید. «مَن عمل صالحا فلنفسه و من اساء فعلیها» وبه دیگران نسبت ندهید:
به خدا نسبت ندهید. چنانكه قرآن مىفرماید: همین كه انسان را پروردگارش آزمایش و اكرام نماید، گوید: پروردگارم مرا گرامى داشته و در شرایط دیگر گوید: پروردگارم مرا خوار كرد. «ربّ اكرمن... ربّ اهانن» امّا قرآن پاسخ مىدهد: چنین نیست بلكه خوارى شما به خاطر آن است كه به یتیم و مسكین رسیدگى نكردید. «كلا بل لا تكرمون الیتیم»(64)
به مردم نسبت ندهید. چنانكه در قیامت مستضعفان به مستكبران مىگویند: «لولا انتم لكنا مؤمنین»(65) شما مقصّرید، اگر شما نبودید، ما ایمان مىآوردیم.
به نیاكان منسوب نسازید. هنگامى كه به منحرفان گفته مىشود از آنچه خداوند نازل كرده پیروى كنید گویند: «نتّبع ما وجدنا علیه آباءنا»(66) ما از آنچه پدرانمان را بر آن یافتهایم پیروى مىكنیم.
به انبیا نسبت ندهید. چنانكه كفّار انبیا را مقصّر مىدانستند و به آنان مىگفتند: «انّا تطیّرنا بكم»(67) ما وجود شما را شوم مىدانیم و تمام بدبختىهاى ما از سوى شماست.
به والدین منسوب ندانید. همان گونه كه قرآن انسان را داراى اختیار دانسته و حدودى را براى اطاعت از والدین مقرّر كرده و مىفرماید: «وان جاهداك لتشرك بى ما لیس لك به علم فلاتطعهما»(68) اگر پدر و مادرت تلاش كردند كه بدون علم به سراغ غیر خدا روى، هرگز از آنان اطاعت مكن.
به معبودها نسبت ندهید. چنانكه قرآن مىفرماید: «لا ینفعكم شیئاً و لا یضرّكم»(69) این بتها هیچ سود و زیانى به شما نمىرسانند.
به جنسیّت و مرد و زن بودن نسبت ندهید. زیرا قرآن مىفرماید: «مَن عمل صالحاً»(70) یعنى اصل عمل است، از هر كس كه صورت پذیرد.
به شیطان نسبت ندهید. چنانكه شیطان مىگوید: مرا مقصّر ندانید و ملامت نكنید، بلكه خودتان را سرزنش كنید، «دعوتكم فاستجبتم»(71) این شما هستید كه دعوت مرا با آزادى و آگاهى پذیرفتید.
به رفیق نسبت ندهید. چنانكه در قیامت منحرفان رو به یكدیگر كرده و مىگویند: شما بودید كه با سوگند و قدرت (به عنوان خیر و صلاح) به سراغ ما مىآمدید، ولى آنان پاسخ مىدهند: «بل لم تكونوا مؤمنین»(72) بلكه خود شما اهل ایمان نبودید.
به محیط نسبت ندهید. همان گونه كه زن فرعون در محیط طاغوت و ترس و ثروت بود، امّا جذب هیچ یك نشد. «امرئة فرعون»(73)، فرشتگان نیز به هنگام قبض روح بعضى كه محیط را مقصّر مىدانند مىگویند: «ألم تك ارض اللّه واسعة»(74) آیا زمین خداوند بزرگ نبود، چرا هجرت نكردید و در استضعاف باقى ماندید؟
64) فجر، 15 - 20.
65) سبأ، 31.
66) لقمان، 21.
67) یس، 18.
68) لقمان، 15.
69) انبیاء، 66.
70) فصلت، 46.
71) ابراهیم، 22.
72) صافّات، 28.
73) تحریم، 11.
74) نساء، 97.