ترجمه
و جزاى بدى بدیى مانند آن است، پس هر كه عفو كند و اصلاح نماید پس پاداش او بر خداست همانا او ستمكاران را دوست ندارد.
و كسانى كه بعد از ظلم دیدنشان (براى رفع آن) یارى مىطلبند بر آنان راه (نكوهشى) نیست.
نکته ها
در قرآن كریم دوبار عبارت «فأجره على اللّه» آمده است: یك بار در سورهى نساء آیه 100 كه مربوط به مهاجرین مخلص است و یك بار در این آیه كه مربوط به عفو از بدىهاى مردم است، پس معلوم مىشود پاداش عفو و اصلاح هم وزن پاداش مهاجرت الى اللّه است.
قانون مماثلت در اسلام: از آنجا كه قوانین اسلام طبق عقل وفطرت و عدل است، در امور مختلف برابرى را با صراحت مطرح كرده است كه ما چند نمونه را در اینجا بیان مىكنیم:
* «فمن اعتدى علیكم فاعتدوا علیه بمثل ما اعتدى علیكم»(43) هركس به شما تعدّى و تجاوز كرد، به مانند آن بر او تعدّى كنید.
* «و لهنّ مثل الّذى علیهنّ بالمعروف»(44)، و براى زنان همانند وظایفى كه بر دوش آنها است، حقوق شایستهاى قرار داده شده است.
* «و مَن قتله منكم متعمّداً فجزاء مثل ما قتل من النعم»(45)، هر كس از شما به عمد شكارى را در حال احرام بكشد كیفر و كفّارهاش كشتن نظیر آن حیوان از چهار پایان است.
* «و ان عاقبتم فعاقبوا بمثل ما عوقبتم به»(46) و هرگاه خواستید مجازات كنید تنها به مقدارى كه بر شما تعدّى شده كیفر دهید.
نمونه مماثلت در سنّتهاى الهى:
* «مكروا و مكراللّه»(47) دشمنان نقشه كشیدند و خداوند چارهجویى كرد.
* «یخادعون اللّه و هو خادعهم»(48) (منافقین) مىخواهند خدا را فریب دهند در حالى كه او آنها را فریب مىدهد.
* «انما نحن مستهزؤون اللّه یستهزىء بهم»(49) (مىگویند:) ما (آنها) را مسخره مىكنیم، خداوند آنها را مسخره مىكند.
* «نسوا اللّه فانساهم»(50) خدا را فراموش كردند و خدا نیز آنان را به فراموشى گرفتار كرد.
* «فلمّا زاغوا ازاغ اللّه»(51) هنگامى كه آنها از حقّ منحرف شدند، خداوند قلوبشان را منحرف ساخت.
* «و ان عُدتم عُدنا»(52) هرگاه برگردید، ما بازمىگردیم.
* «للّذین احسنوا الحسنى وزیادة»(53) كسانى كه نیكى كردند، پاداش نیك وزیاده بر آن دارند.
* «رضى اللّه عنهم و رضوا عنه»(54) خداوند از آنها خشنود و آنها از او خشنود خواهند بود.
* آنان كه در دنیا مىگفتند: «سواء علینا اوعظت ام لم تكن من الواعظین»(55) براى ما تفاوت نمىكند كه ما را انذار كنى یا نكنى، (بیهوده خود را خسته نكن) در قیامت مىگویند: «سواء علینا اجزعنا ام صبرنا»(56) چه بىتابى كنیم و چه شكیبایى، تفاوتى براى ما ندارد.
* «مَن كان فى هذه اعمى فهو فى الآخرة اعمى»(57) آنها كه در این جهان (از دیدن چهره حقّ) نابینا بودند، در آنجا نیز نابینا هستند.
* «فاذكرونى اذكركم»(58) به یاد من باشید تا به یاد شما باشم.
* اگر خداوند به ما دستور مىدهد: «صلّوا علیه و سلّموا تسلیما»(59) بر پیامبر درود فرستید و سلام گویید وتسلیم فرمانش باشید، در مقابل به پیامبر دستور مىدهد: «و صلّ علیهم»(60) به آنها كه زكات مىپردازند درود بفرست.
43) بقره، 149.
44) بقره، 228.
45) مائده، 95.
46) نحل، 126.
47) آلعمران، 54.
48) نساء، 142.
49) بقره، 14 - 15.
50) حشر، 19.
51) صف، 5.
52) اسراء، 8.
53) یونس، 26.
54) مائده، 119.
55) شعراء، 136.
56) ابراهیم، 21.
57) اسراء، 72.
58) بقره، 152.
59) احزاب، 56.
60) توبه، 103.
پيام ها
1- انتقام عادلانه در مقابل خشونت جایز است. «و جزاء سیّئة سیّئة مثلها»
2- عفو و اصلاح از كسى كه قدرت انتقام دارد، پاداش بزرگى در پى خواهد داشت. «فمن عفا و اصلح فاجره على اللّه»
3- قصاص و مجازات باید مطابق جنایت باشد (نه متفاوت با آن كه موجب افراط و تفریط شود). «جزاء سیّئة سیّئة مثلها»
4- مقدّمه و بستر اصلاح گذشت است، در شرایط انتقام و كیفر، اصلاح زمینهاى ندارد. «فمن عفا و اصلح»
5 - عفو از بدى دیگران كافى نیست باید او را اصلاح كرد. «عفا و اصلح»
6- تنها برخورد قانونى كافى نیست، بلكه اخلاق و عاطفه نیز لازم است. «سیئة مثلها» قانون است و «عفا و اصلح» عاطفه و اخلاق است.
7- دریافت الطاف الهى مشروط به عفو و اصلاح است نه انتقام. «فاجره على اللّه»
8 - در انتقام پاداش نیست ولى در عفو پاداش است. «فمن عفا... فاجره على اللّه»
9- تشویق به عفو و اصلاح، براى دفاع از ظالم نیست. «انّه لا یحبّ الظالمین»
10- ظالم محبوب خدا نیست خواه ابتدائاً ظلم كند یا در انتقام پا را از حقّ فراتر گذارد. «انّه لا یحبّ الظالمین»
11- انتقام براى كسى است كه قدرت دارد، ولى هر كس توان ندارد حقّ اوست كه از دیگران استمداد طلبد. «لمن انتصر بعد ظلمه»
12- قصاص قبل از جنایت نارواست. «بعد ظلمه...»
13- انتقام از ستمگر، حقّ مشروع انسان است كه نه در دنیا مورد سرزنش است و در آخرت عقاب دارد. «و لمن انتصر بعد ظلمه فاولئك ما علیهم من سبیل»