ترجمه
آگاه باشید! این شمایید كه براى انفاق در راه خدا دعوت مىشوید، پس بعضى از شما بخل مىورزند و هر كس بخل ورزد، فقط نسبت به خود بخل مىورزد و خداوند غنىّ و بىنیاز است و شمایید نیازمندان و اگر روى بگردانید، قومى غیر شما را جانشین شما مىكند كه آنان مثل شما (سست ایمان و بخیل) نباشند.
نکته ها
سؤال: در دو آیه قبل فرمود: «لایسئلكم اموالكم» ما از اموال شما چیزى نمىخواهیم، در حالى كه این آیه مردم را دعوت به انفاق كرده و از آنان چیزى مىخواهد، این چند آیه را چگونه در كنار هم جمع نماییم؟
پاسخ: مراد از «لایسئلكم اموالكم» آن است كه ما در قبال هدایت و ایمانتان چیزى از شما نمىخواهیم و یا براى خودمان نیازى به شما نداریم، ولى دعوت به انفاق در این آیه، براى ایجاد عدالت اجتماعى، وحدت، نوعدوستى، برطرف كردن كدورتها، كینهها وتبعیضهایى است كه اگر برطرف نشود، تفاوت طبقاتى به صورت یك عقده و انفجار و انتقام در مىآید و دعوت به انفاق براى حفظ نظام زندگى خود انسانها است. لذا خداوند مىفرماید: هر كس بخل ورزد، به ضرر خودش خواهد بود و خداوند از هر جهت غنى و بىنیاز است.
در تفاسیر مىخوانیم كه پیامبر اكرمصلى الله علیه وآله در پاسخ كسى كه پرسید: آن قوم دیگر كه بخل نمىورزند كیانند؟ حضرت دستى به شانه سلمان زدند و فرمودند: منظور، قوم سلمان (مردم ایران) است، سوگند به آن كس كه جانم به دست اوست، اگر ایمان به ثریّا بسته باشد، گروهى از فارسیان آن را به چنگ مىآورند.(105)
در شیوه تربیت باید مراحلى طى شود:
الف) هشدار به مخاطب. «ها أنتم»
ب) درخواست و دعوت. «تدعون...»
ج) توجیه و استدلال. «مَن یبخل فانّما یبخل عن نفسه»
د) تكرار و قاطعیّت. «واللّه الغنى و أنتم الفقراء»
ه) اتمام حجّت و تهدید. «و انّ تتولوا یستبدل...»
105) تفاسیر مجمعالبیان، المیزان، نمونه، كبیرفخررازى، مراغى، روح المعانى و شبّر.
پيام ها
1- در تبلیغ، گاهى باید مخاطب را براى شنیدن حساس كرد. «ها أنتم...»
2- تا مىتوانید با دست خود انفاق كنید كه وارثان كارى نخواهند كرد. «لتنفقوا»
3- آنچه مورد دعوت الهى است، كار خالصانه است. «لتنفقوا فى سبیل اللّه»
4- مردم را باید به انفاق و كمك به دیگران دعوت كرد، امّا باید آزادشان گذاشت تا با فكر و انتخاب خود گامى بردارند. «فمنكم من یبخل»
5 - كسى كه بخل مىورزد، گمان مىكند مردم را از مال خود محروم كرده، در حالى كه خودش را از محبوبیّت و عزّت وقرب الهى محروم كرده است. «فانّما یبخل عن نفسه»
6- بخل مربوط به روحیه افراد است و لازمهى آن ثروتمند بودن نیست، چه بسیارند افرادى كه سرمایه دارند و بخل ندارند. «فمنكم مَن یبخل»
7- دعوت به انفاق، نشانهى نیاز خداوند نیست. «واللّه الغنى»
8 - در تبلیغ، مخاطبین را مغرور نكنیم. «تدعون لتنفقوا... أنتم الفقراء» (در كنار دعوت به انفاق، بىنیازى خدا و فقر و نیازمندى انسان را یادآور مىشود)
9- در تبلیغ و دعوت، از تملّق مردم پرهیز شود و كرامت احكام الهى حفظ گردد. «تدعون لتنفقوا... و ان تتولوا یستبدل»
10- احكام خداوند تعطیل نمىشود، گرچه شما آن را انجام ندهید. «ان تتولّوا یستبدل قوماً غیركم»
11- همان گونه كه تاریخ گذشته درس عبرت است، آیندهنگرى نیز مىتواند سازنده باشد. «یستبدل قوما غیركم»
12- ترك انفاق به قدرى خطر دارد كه ممكن است خداوند ملّت یا رژیمى را قلع و قمع كند. «و ان تتولّوا یستبدل...»
13- براى تربیت و ترغیب، گاهى باید از اهرم تهدید استفاده كرد. «و ان تتولّوا یستبدل»
14- زمین، هرگز از افراد صالح خالى نخواهد ماند. «یستبدل قوماً غیركم ثمّ لایكونوا امثالكم» (سنّت الهى آن است كه زمین خالى از حجّت نباشد.)
15- آنچه براى خداوند مطرح است بندگان مطیع است، من و شما ندارد. «قوما غیركم ثم لایكونوا امثالكم» (دین الهى براى بقا و استمرار خود، وابسته به هیچ گروه و قوم خاصى نیست.)