ترجمه
آیا براى كسانى كه ایمان آوردهاند، زمان آن نرسیده كه دلهایشان براى یاد خدا و آنچه از حق نازل شده، نرم و فروتن گردد و مانند كسانى نباشند كه پیش از این، كتاب آسمانى به آنان داده شد، پس زمان طولانى بر آنان گذشت و دلهایشان سخت گردید و بسیارشان فاسق گشتند؟
نکته ها
«یَأن» از «آن»، به معناى مطلق زمان است.
در این آیه، هم سبب خشوع مطرح شده كه یاد خداست، «تخشع قلوبهم لذكر اللّه» و هم سبب سنگدلى كه دور شدن از كتاب خدا در دوره طولانى است. «فطال علیهم الامد فقست قلوبهم». در روایات نیز مىخوانیم: دوران غیبت حضرت مهدىعلیه السلام به قدرى طولانى مىشود كه گروه گروه مردم دین خود را از دست مىدهند.(40)
در برخى از آیات قرآن، همانند آیه مورد بحث، خداوند از مؤمنان مىخواهد كه مانند برخى افراد و گروهها نباشند و در برخى آیات، سفارش نموده كه مانند این الگوها باشید. اكنون نظرى اجمالى به این دو دسته آیات مىافكنیم:
الف) با راستگویان باشید. «كونوا مع الصّادقین»(41)
با صالحان همراه شوید. «الحقنى بالصّالحین»(42)، «و أكن من الصّالحین»(43)
با نیكوكاران باشید. «توفّنا مع الابرار»(44)
با صابران باشید. «و كایّن من نبىّ قاتل معه رِبیّون كثیر فما وهنوا لما أصابهم فى سبیل اللّه و ما ضعفوا و ما استكانوا»(45) چه بسا پیامبرى كه همراه او پیروان بسیارى جنگیدند و كشته شدند، در حالى كه در برابر سختىهایى كه در راه خدا به آنان مىرسید، مقاومت كردند و هیچ سست نشده و تسلیم نشدند.
با پیامبر و پیروان واقعى او باشد. «لكم فى رسول اللّه أسوة»(46)، «قد كانت لكم أسوة حسنة فى ابراهیم و الّذین معه»(47)
از سپاسگزاران نعمتها باشید. «كن من الشّاكرین»(48)
از اهل عبادت و بندگى باشید. «كن من السّاجدین»(49)
عامل به دستورات پروردگار و خدایى باشید. «كونوا ربّانیّین»(50)
از تسلیمشدگان در برابر خدا باشید. «و اُمرت أن أكون من المسلمین»(51)
با اهل ایمان باشید. «و اُمرت أن أكون من المؤمنین»(52)
برپادارنده قسط و عدل باشید. «كونوا قوّامین بالقسط»(53)
برپادارنده دستورات خدا باشید. «كونوا قوّامین للّه»(54)
یارىگر دین خدا باشید. «كونوا أنصار اللّه»(55)
ب) منافق صفت نباشید. «و لاتكونوا كالّذین قالوا سمعنا و هم لایسمعون»(56) و مانند آنان (منافقان) نباشید كه گفتند شنیدیم و در حقیقت نشنیدند.
ریاكار نباشید. «و لاتكونوا كالّذین خرجوا من دیارهم بطراً و رئاء النّاس»(57) و مانند آنان (منافقان) نباشید كه به قصد ریا و تظاهر، خانه و كاشانه خود را رها كردند.
پیمان شكن نباشید. «و لاتكونوا كالتى نقضت غَزْلها من بعد قوة انكاثا»(58) و همانند زنى نباشید كه پنبههایى كه رشته و تابیده، واتاباند و از هم باز نمود.
پیامبر را اذیّت و ناراحت نكنید. «لاتكونوا كالّذین آذوا موسى»(59) و مانند یهودیانى نباشید كه پیامبرشان حضرت موسى را آزار و اذیّت مىكردند.
خدا را فراموش نكنید. «لاتكونوا كالّذین نسوا اللّه فانساهم أنفسهم»(60) همانند كسانى كه خدا را به فراموشى سپردند، نباشید كه عذاب خودفراموشى به دنبال دارد.
نا امید نباشید. «فلاتكن من القانطین»(61)،«لاتقنطوا من رحمة اللّه»(62)
ناسپاس و كافر نباشید. «لاتكونوا كالّذین كفروا»(63)
یار و مددكار مجرمان نباشید. «فلن أكون ظهیراً للمجرمین»(64)
شكاك و دو دل نباشید. «فلاتكن من الممترین»(65)
با حق و حقیقت دشمنى نكنید. «و لاتكن للخائنین خصیما»(66) به نفع خیانتكاران، با دیگران خصومت و دشمنى نكنید.
از غافلان و نادانان نباشید. «و لاتكن من الغافلین»(67)، «و لاتكوننّ من الجاهلین»(68)
آیات و نشانههاى الهى را دروغ نپندارید. «و لاتكوننّ من الّذین كذّبوا بآیات اللّه فتكون من الخاسرین»(69) واز كسانى كه آیات خدا را تكذیب كردند، نباشید كه از زیانكاران خواهید بود.
پشتیبان كافران و بىدینان نباشید. «فلاتكونن ظهیراً للكافرین»(70)
در معامله، كم فروش و گران فروش نباشید. «و لاتكونوا من المخسرین»(71)
تفرقه و اختلاف نداشته باشید. «و لاتكونوا كالّذین تفرّقوا و اختلفوا»(72)
40) تفسیر نورالثقلین.
41) توبه، 119.
42) یوسف، 101.
43) منافقون، 10.
44) آلعمران، 193.
45) آلعمران، 146.
46) احزاب، 21.
47) ممتحنه، 4.
48) اعراف، 144.
49) حجر، 98.
50) آلعمران، 79.
51) نمل، 91.
52) یونس، 104.
53) نساء، 135.
54) مائده، 8 .
55) صفّ، 14.
56) انفال، 21.
57) انفال، 47.
58) نحل، 92.
59) احزاب، 69.
60) حشر، 19.
61) حجر، 55 .
62) زمر، 53.
63) آل عمران، 156.
64) قصص، 17.
65) آلعمران، 60.
66) نساء، 105.
67) اعراف، 205.
68) انعام، 35.
69) یونس، 95.
70) قصص، 86.
71) شعراء، 181.
72) آلعمران، 105.
پيام ها
1- ایمان بدون خشوع قلب قابل توبیخ است. «الم یأن للذین آمنوا أن تخشع قلوبهم»
2- براى دعوت به خشوع، از اهرم ایمان استفاده كنید. (شما كه ایمان دارید چرا خشوع ندارید؟) «الم یأن للذین آمنوا أن تخشع قلوبهم»
3- هدف از نزول آیات الهى، خشوع دلهاست. «تخشع قلوبهم... و ما نَزَل من الحقّ»
4- ذكر خدا و تلاوت آیات قرآنى، زمینهساز خشوع قلب است. «تخشع قلوبهم لذكر اللّه و ما نزل من الحقّ»
5 - یاد الطاف الهى و یاد عفو و قهر و سنّتهاى او، وسیلهى خشوع است. «ان تخشع قلوبهم لذكر اللّه»
6- از تاریخ پیشینیان عبرت بگیریم. «و لایكونوا كالّذین...»
7- تداوم غفلت، سبب سنگدلى مىشود. «فطال علیهم الامد فقست قلوبهم»
8 - سنّتهاى الهى براى همه امّتها یكسان است. «و لایكونوا كالّذین... من قبل»
9- از مهلت دادن الهى سوء استفاده نكنیم. «فطال علیهم الامد فقست قلوبهم»
10- سنگدلى، زمینه فسق و گناه است. «فقست قلوبهم و كثیر منهم فاسقون»
11- ابزار هدایت به تنهایى كافى نیست، آمادگى روحى لازم است. «اوتوا الكتاب... فقست قلوبهم..»