ترجمه
و كسانى كه بعد از مهاجرین و انصار آمدند، مىگویند: پروردگارا! ما و برادرانمان را كه در ایمان بر ما سبقت گرفتهاند، بیامرز و در دلهاى ما كینه مؤمنان را قرار نده. پرورگارا! همانا تو رئوف و مهربانى.
نکته ها
در آیات قبل، از مهاجرین و انصار ستایش شد و در این آیه سخن از تابعین است كه تمام مسلمانان پس از پیامبر را مىتواند شامل شود.
در آیات 8 تا 10 به عوامل وحدت اشاره شده است:
1. محبّت. «یحبّون من هاجر الیهم»
2. ایثار. «و یؤثرون على انفسهم»
3. دعا. «ربّنا اغفر لنا... ربّنا»
4. خدمت. «تبَوّءُو الدار»
5. دورى از حرص و حسد. «لایجدون فى صدورهم حاجة مما اوتوا...»
6. دورى از بخل. «یوق شحّ نفسه»
7. اخوّت. «اغفر لنا و لاخواننا»
8. سعه صدر و نداشتن كینه. «لاتجعل فى قلوبنا غلاّ للذین آمنوا»
مغفرت و استغفار
بیش از دویست بار موضوع مغفرت و واژههاى آن در قرآن مطرح شده است. هم خودمان باید استغفار كنیم و هم از اولیاى خدا بخواهیم كه براى ما استغفار كنند. «یا ابانا استغفر لنا»(22) حتى فرشتگان براى مؤمنان استغفار مىكنند. «و یستغفرون للذین آمنوا»(23)
البتّه استغفار براى مشركان و منافقان اثرى ندارد. «سواء علیهم استغفرت لهم ام لم تستغفر لهم لن یغفر اللّه لهم»(24)، «ما كان للنبىّ و الّذین آمنوا ان یستغفروا للمشركین»(25)
امّا عوامل مغفرت الهى عبارتند از:
1. اطاعت از رهبر آسمانى. «فاتّبعونى یحببكم اللّه و یغفر لكم ذنوبكم»(26)
2. تقوا. «ان تتقوا اللّه... یغفر لكم»(27)
3. عفو و گذشت از مردم. «و لیعفوا و لیصفحوا الا تحبون ان یغفر اللّه لكم»(28)
4. كلام مستدل و محكم. «قولوا قولا سدیداً... یغفر لكم»(29)
5. قرض الحسنه. «ان تقرضوا اللّه... یغفر لكم»(30)
6. توبه و استغفار. «و من یعمل سوءً أو یظلم نفسه ثمّ یستغفر اللّه یجد اللّه غفوراً رحیما»(31)
22) یوسف، 97.
23) غافر، 7.
24) منافقون، 6.
25) توبه، 113.
26) آل عمران، 31.
27) انفال، 29.
28) نور، 22.
29) احزاب، 70 - 71.
30) تغابن، 17.
31) نساء، 110.
پيام ها
1- مكتب كامل مكتبى است كه براى پیروان آینده خود نیز طرح كمال و رشد داشته باشد. «و الّذین جاءوا من بعدهم»
2- براى جلوگیرى از سوء تفاهم، ابتدا از لغزشهاى خود استغفار كنیم و سپس لغزشهاى دیگران. «اغفر لنا و لاخواننا»
3- مؤمن، مصونیت از گناه ندارد، ولى هرگاه گناهى مرتكب شد، بلافاصله استغفار مىكند. «اغفر لنا و لاخواننا»
4- دعاى خیر براى گذشتگان، وظیفه آیندگان است. «و الّذین جاؤوا من بعدهم یقولون ربّنا اغفر... الّذین سبقونا بالایمان»
5 - تمام مسلمانان با هم برادرند و براى یكدیگر دعا مىكنند. «اغفر لنا و لاخواننا الّذین سبقونا بالایمان»
6- سابقه در ایمان، یك ارزش است. «سبقونا بالایمان»
7- برادرى واقعى، در پرتو ایمان است. «اخواننا الّذین سبقونا بالایمان»
8 - در اخوت و برادرى دینى، زمان و مكان و نژاد مطرح نیست. «اخواننا الّذین سبقونا بالایمان»
9- با دعاى خیر، كینهها را از دل دور كنیم. «ربّنا اغفر... لاخواننا... لاتجعل غلاً للذین آمنوا»
10- مؤمن، بدخواه دیگران نیست. «لاتجعل فى قلوبنا غلاً للذین آمنوا»
11- خودسازى بدون استمداد از خداوند نمىشود. «ربّنا... لاتجعل فى قلوبنا غلاً»
12- در اصلاحات باید به سراغ ریشهها رفت. ریشه بسیارى از گناهان، كینه و حسادت ودشمنى است كه باید ریشهكن شود. «لاتجعل فى قلوبنا غلاً»
13- توجه به ربوبیت و رأفت و رحمت خداوند، از آداب و پشتوانه اجابت دعاهاست. «ربّنا اغفر... انّك رؤف رحیم»