ترجمه
قطعاً سرسختترین مردم را در دشمنى نسبت به اهل ایمان، یهودیان و مشركان خواهى یافت، و نزدیكترینشان را از نظر دوستى با مؤمنان، كسانى خواهىیافت كه مىگویند: ما نصرانى هستیم. این (دوستى) به آن جهت است كه برخى از آنان كشیشان وراهبانند وآنان تكبّر نمىورزند.
نکته ها
«قِسّیس»، به معناى كشیش است و به عالمان دینى كه عهدهدار ریاست مذهبى مسیحیان هستند، گفته مىشود. و «رُهبان» به معنى تَرسا به عابدان مسیحى گفته مىشود.
شأن نزول این آیه تا آیهى 85، خوشرفتارى نجاشى، پادشاه حبشه و مسیحیان آن كشور را با مسلمانان مهاجرى گفتهاند كه به ریاست جعفربن ابىطالبعلیهما السلام در سال پنجم بعثت از مكّه به آن دیار هجرت كردند و در حمایت نجاشى، از تعرّض مشركان و فرستادگانشان به حبشه مصون ماندند. در همان حال كه یهودیان مدینه با دیدن معجزات واخلاق والاى پیامبر، ایمان نمىآوردند و در توطئهها علیه مسلمانان شركت مىكردند، پیمان مىشكستند و فتنه بر مىانگیختند، روحانیون مسیحى در حبشه، با شنیدن آیات سورهى مریم، گریستند و از مسلمانان جانبدارى كردند. [162]
امام صادقعلیه السلام پس از تلاوت این آیه فرمود: «اولئك كانوا قوما بین عیسى و محمّد و ینتظرون محمّدصلى الله علیه وآله» این علماى مسیحى و راهبان گروهى بودند كه در زمانى میان حضرت عیسىعلیه السلام و حضرت محمّدصلى الله علیه وآله زندگى مىكردند و منتظر آمدن پیامبر اسلام بودند. [163]
162) تفسیر مجمعالبیان.
163) تفاسیر نورالثقلین وعیّاشى.
پيام ها
1- دشمنى یهود با مسلمانان، تاریخى و ریشهدار است. «لتجدنّ اشدّ النّاس عداوة... الیهود»
2- با دشمنان اسلام و غیر مسلمانان، باید با هر یك برخوردى مناسب با رفتار خودشان شود. «اشدّ النّاس عداوة... اقربهم مودّة»
3- دوستان و دشمنان خود را همراه با تحلیل صحیح و عوامل روحى و اجتماعى آنان بشناسیم. «اشدّ الناس عداوة... اقربهم مودةّ...»
4- زمینههاى رشد در جامعه، سه چیز است: دانشمند بودن، خداترسى و نداشتن روحیّهى استكبارى. «قسّیسین و رهباناً و انّهم لایستكبرون»
5 - عالمان دینى و عابدان خداترس در اصلاح عقائد و اخلاق جامعه، نقش مؤثر دارند. «ذلك بان منهم قسیسین و رهباناً و انّهم لایستكبرون»
6- اگر علم و عبادت و اخلاق به هم پیوند خورد انسان حقّگرا مىشود و تعصب را كنار مىگذارد. «ذلك بانّ منهم قسیسین و رهبانا و انّهم لایستكبرون»
7- اسلام تعصّب نابجا ندارد واز علماى سایر ادیان كه خدا ترس و با انصاف باشند، منصفانه تمجید مىكند. «ذلك بانّ منهم قسیسین و رهبانا و انّهم لایستكبرون»
8 - تبلیغ اسلام در بین مسیحیان مؤثّرتر است. «انّهم لایستكبرون»
(با آنكه مسیحیان، عقیدهى انحرافى «تثلیث» دارند، ولى به خاطر روحیه سالمتر، آمادگى بیشترى براى حقّ پذیرى دارند.)