ترجمه
كسانىكه كفر ورزیدند، گمان كردند كه هرگز مبعوث نخواهند شد. بگو: آرى، به پروردگارم سوگند كه همه شما مبعوث خواهید شد، سپس به آنچه عمل كردهاید، قطعاً خبر داده خواهید شد و این بر خداوند آسان است.
نکته ها
«زعم» به ظنّ و گمانى گفته مىشود كه بىپایه و بدون دلیل باشد و هر كجا در قرآن آمده، با نوعى انتقاد همراه است. امام صادقعلیه السلام فرمود: كلمه «زعم» در تمام قرآن به معناى دروغ است. «اما علمتَ ان كلّ زعم فى القرآن كذب»(36)
در آیه دوم این سوره، گروهى خدا را منكر شدند. «خلقكم فمنكم كافر»
در آیه ششم نبوت را منكر شدند. «أ بشر یهدوننا فكفروا»
و در این آیه معاد را منكر مىشوند. «زعم الّذین كفروا ان لن یبعثوا»
در برابر انكار معاد از سوى كافران، قرآن بارها با سوگند به وقوع آن تصریح كرده است چنانكه در این آیه مىفرماید: «بلى و ربّى لتبعثنّ» و در جاى دیگر مىفرماید: «بلى و ربّى لتأتینّكم»(37) و در پاسخ به سؤال تردیدآمیز آنها مىفرماید: «اى و ربّى انّه لحقّ»(38) و جالب آنكه قرآن در پاسخ كفار، همان لغاتى را به كار مىبرد كه آنها به كار مىبردند. آنجا كه مىپرسند: «اَحَقّ» مىفرماید: «انّه لحقّ» آنجا كه مىگویند: «لا تأتینا السّاعة» مىفرماید: «لتأتینكم» و آنجا كه مىگویند: «لن یبعثوا» مىفرماید: «لتبعثنّ»
دلیل بر اینكه زنده كردن مردگان و آگاه كردن مردم از كارهایشان، بر خداوند آسان است، «على اللّه یسیر» صفاتى است كه از ابتداى این سوره تا كنون براى خداوند مطرح شده است: «له الملك، خلقكم، خلق السموات و الارض، صوركم فاحسن صوركم، یعلم ما فى السموات و الارض - یعلم ما تسرون و ما تعلنون - و اللّه علیم بذات الصدور»
چنانكه بارها در قرآن مطرح شده است از جمله:
«هو الّذى یبدؤا الخلق ثم یعیده و هو اهون علیه»(39) او خدایى است كه آفرینش را آغاز كرد، سپس آن را اعاده مىكند و آن بر او آسانتر است.
«كما بدءَكم تعودون»(40) آن گونه كه اول آفرید، دوباره برمىگردید.
36) تفسیر نورالثقلین.
37) سبأ، 3.
38) یونس، 53.
39) روم، 27.
40) اعراف، 29.
پيام ها
1- كفار با این كه استدلال ندارند و بر اساس خیال و پندار چیزى مىگویند، ولى محكم شعار مىدهند. «زعم... لن یبعثوا»
2- در تعلیم و تربیت لازم است سخنان دیگران طرح و سپس پاسخ داده شود. «زعم... قل»
3- سوگند خوردن به نام پروردگار، براى رفع شك و تردید از دیگران در امور اعتقادى جایز است. «قل بلى و ربّى لتبعثنّ»
4- شبهات و تردیدها را با تأكید جواب دهید. «لن یبعثوا... لتبعثنّ»
5 - دلیل قیامت، كیفر و پاداش است. «لتنبئنّ بما عملتم»
6- ریشه انكار و استبعاد كفار، ناممكن شمردن حیات دوباره انسان است. لذا قرآن مىفرماید: آنچه را شما سخت مىدانید، براى خداوند آسان است. «و ذلك على اللّه یسیر»