ترجمه
هان اى انسان! تو به سوى پروردگارت تلاش بسیارى دارى و سرانجام به لقاى او خواهى رسید.
پس هر كس كارنامهاش به دست راستش داده شود،
به زودى و به آسانى به حساب او رسیدگى خواهد شد،
و شادمان به سوى خانوادهاش (یا همفكرانش) باز مىگردد.
و هر كس نامهاش از پشت سر (و به دست چپ) او داده شود،
پس زود فریاد فغان بر خواهد آورد،
و داخل دوزخ خواهد شد.
همانا او (در دنیا) در میان خانوادهاش شادمان بود.
او گمان مىكرد كه هرگز بازنمى گردد.
چرا (باز خواهد گشت) و پروردگارش به او بیناست.
نکته ها
كلمه «كَدح» هم به معناى تلاش و كوشش آمده و هم به معناى آسیب وارد كردن، یعنى انسان به سوى پروردگارش پیش مىرود ولى رفتنى همراه با رنج و تعب كه گویا به خود آسیب و خدشه وارد مىكند.
در حدیث مىخوانیم: هر كس سه خصلت را دارا باشد، خداوند حساب او را آسان قرار مىدهد و با رحمت خود، او را به بهشت وارد مىسازد: به آن كس كه محرومش كرده، عطا كند؛ با آنكه قطع رابطه كرده، صله رحم مىكند و از آن كه به او ظلم كرده، درمىگذرد. «تعطى من حرمك تصل من قطعك و تعفو عمن ظلمك»(21)
در آیه نهم و سیزدهم، سخن از شادى و سرور در نزد خانواده است، یكى منفى كه مورد انتقاد است و یكى مثبت كه پاداش نیكوكاران است. آرى، ثمره سرور مستانه و غافلانه در دنیا، دوزخ است و ثمره ایمان و تقوى در دنیا، سرور در میان بستگان در قیامت است.
از حضرت علىعلیه السلام درباره آیهى «ینقلب الى اهله مسرورا» سؤال شد. فرمودند: كسانى كه در دنیا اهل و عیال انسان بهشتى بودند، اگر مؤمن باشند در آخرت نیز اهل او خواهند بود.
21) تفسیر نورالثقلین.
پيام ها
1- انسان در حركت به سوى خداست. «یا ایّها الانسان انّك كادح الى ربّك» (چنانكه در جاى دیگر مىفرماید: «انّا للّه و انّا الیه راجعون»(22))
2- انسان در مسیر حركت به سوى خدا، با مشكلات بىشمارى روبروست. «انّك كادح الى ربّك»
3- خداوند در تاریخ و جامعه قوانینى ثابت قرار داده است كه همه از آن تبعیّت مىكنند؛ نه مىتوانند توقف كنند، نه به عقب بازگردند و یا به سویى دیگر روند. «كادح الى ربّك كدحا»
4- پایان حركت انسان، رسیدن به خداوند است. «فملاقیه»
5 - اعمال انسان در دنیا ثبت شده و در قیامت، به صورتى مكتوب و مستند به او ارائه مىشود. «اوتى كتابه»
6- در قیامت، حساب مردم گوناگون است و خوبان حسابى آسان دارند. «حساباً یسیراً» (و تبهكاران حسابى سخت. «حساباً شدیداً»(23))
7- به شادىهاى دنیوى مغرور نشوید كه مىگذرد، به شادىهاى پایدار قیامت، فكر كنید. (اگر امروز به خاطر فرمان الهى از بعضى لذّتهاى خانوادگى صرف نظر كردیم و براى جهاد یا تحصیل علم یا خدمت از خانواده دور شدیم، در آینده جبران خواهد شد.) «ینقلب الى اهله مسرورا»
8 - در روزى كه برخى از یكدیگر فرار مىكنند: «یوم یفرّ المرء من اخیه...»(24) آن كه حسابش آسان و جایگاهش بهشت باشد، به سوى خانوادهاش بازمىگردد. «ینقلب الى اهله مسروراً» (شاید فراریان از یكدیگر، مراد كافران باشند)
22) بقره، 156.
23) طلاق، 8.
24) عبس، 34 - 36.